Keywords
constructivism
female role models
anthroponymy
Polish women’s magazines
Abstract
This article aims to present several gender theories related to linguistics which could be useful for contemporary onomastics. The author would also like to demonstrate their applicability (especially the theory by R. Connell) in particular onomastic and textological analyses.
In the first part of the article, the author explains that there are numerous ways to define gen¬der within the discipline of gender studies. The author focuses on constructivist and performative approaches, especially on those which understand gender as a discursive and normative category. In the second part, the author presents four gender theories by: J. Butler, R. Connell, J. Scott, and by French feminists (J. Kristeva, H. Cixous), paying attention to their methodological value: un¬derstanding gender as a linguistic/performative/semiotic/symbolic/discursive category, as a group of textual practices (games) existing in the dominant culture, and the maintenance or defiance of gender. All of those notions can be related to different groups of onyms and their associated com-municative practices. In the third part, the author presents the directions of research conducted in post-1945 Polish anthroponomastics in the field of feminine names (she is particularly interested in lexical, systemic, and contextual (social, historical etc.) mechanisms.
In the empirical section, the author formulates her most important assumption concerning re¬search of gender onomastics in the media (Polish women’s magazines): femininities are constructs, primarily of a normative, model-creating function, they produce hierarchy and difference; proper names are important “notional nodes” in those constructs. The analysis claims that there are at least three different femininities: dominant (celebrity), banal (anonymous) and defiant (rebellious). Female proper names are an important part of each construct as their arrangement (name and sur¬name, name alone, diminutive of the name or culturally-loaded name), along with the appropriate description of their bearers, can give an impression of the popularity and familiarity of certain people and of their high social status or of their anonymity, closeness or unreality.
References
Althusser, L. (2006). Ideologie i aparaty ideologiczne państwa. Przeł. A. Staroń, s. 1–29. Warszawa: Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW), http://www.filozofia.uw.edu.pl/skfm/publikacje/althusser05.pdf (dostęp: 5 IX 2017).
Bator, J. (1999). Dwoje ust Luce Irigaray. Teksty Drugie, nr 5 (58), s. 93–116.
Bator, J. (2005). Płeć kulturowa jako performance. Kobiecość na scenie patriarchatu na przykładzie japońskiego teatru Takarazuka, http://innascena.e-teatr.pl/edycja_2005/abstract.php?id=1&dzien=1 (dostęp: 5 IX 2017).
Bauman, Z. (2000). Globalizacja. I co z tego wynika. Warszawa: PIW.
Białek-Szwed, O. (2012). Voyeuryzm medialny w kontekście współczesnej prasy w Polsce. Toruń: Wyd. Adam Marszałek.
BOP — M. Karaś, A. Turasiewicz, W. Taszycki, K. Rymut, R. Przybytek, I. Nobis (red.), Bibliografia onomastyki polskiej. [T. I–VIII]. Kraków: UJ–IJP PAN.
Butler, J. (2008). Uwikłani w płeć. Feminizm i polityka tożsamości. Przeł. K. Krasuska. Warszawa: Wyd. Krytyki Politycznej.
Cixous, H. (1993). Śmiech Meduzy. Przeł. A. Nasiłowska. Teksty Drugie, nr 4/5/6, s. 147–166.
Connell, R. (2013). Socjologia płci. Płeć w ujęciu globalnym. Przeł. O. Siara. Warszawa: PWN.
Delphy, Ch. (1993). Rethinking Sex and Gender. Women’s Studies Int. Forum, 16, s. 1–9.
Derrida, J., Attridge, D. (1998). Ta dziwna instytucja zwana literaturą. [Rozmowa]. Przeł. M. P. Markowski „Literatura na Świecie”, nr 11–12, s. 176–225.
Domańska, E. (2007). Zwrot performatywny we współczesnej humanistyce. Teksty Drugie, nr 5, s. 48–61.
Giddens, A. (2012). Socjologia. Przeł. O. Siara, A. Szulżycka, P. Tomanek. Warszawa: PWN.
Grabowska, M. (2012). Od „gender” do „transgender”. Ewolucja kategorii płci społeczno-kulturowej w naukach społecznych i prawie międzynarodowym, http://www.tea.org.pl/userfiles/file/Seminaria/od_gender_do__transgender_magda_grabowska.pdf (dostęp: 5 IX 2017).
Hartmann, H. (2009). Nieszczęśliwe małżeństwo marksizmu i feminizmu. W stronę bardziej postępowego związku. Przeł. M. Chmiel, K. Szumlewicz. Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego, http://ekologiasztuka.pl/pdf/f0101hartmann1979.pdf
Irigaray, L. (1996). Ta płeć, która nie jest jednością. Przeł. K. Kosińska. FA-art, nr 4.
Jagusiak, A. (2014). Podmiotowość i różnica: Butler i Braidotti. Hybris, nr 25, s. 139–158, http://magazynhybris.com/images/teksty/25/08.Jagusiak.pdf
Janiszewska-Zeidler, A. (2007). Perspektywy performatywizmu. Teksty Drugie, nr 5, s. 34–47.
Karwatowska, M., Szpyra-Kozłowska, J. (2010). Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim. Lublin: Wyd. UMCS.
Kujawińska-Courtney, K. (1998). Feministyczna krytyka literacka. Teorie i praktyki. Pa-miętnik Literacki, 89, nr 3, s. 99–113.
Leszczyńska, K. (2013). O gender jako kategorii teoretycznej socjologii. Praktyki, struktury i procesy płciowe z perspektywy socjologii płci Raewyn Connell. Studia Humanistyczne AGH, 12, nr 4, s. 99–109.
Leszczyńska, K. (2016). Płeć w instytucje uwikłana. Reprodukowanie wzorców kobiecości i męskości przez świeckie kobiety i świeckich mężczyzn w organizacjach administracyjno-ewangelizacyjnych Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce. Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar.
Leszczyńska, K., Dziuban, A. (2012). Pomiędzy esencjalizmem a konstruktywizmem. Płeć kulturowa w refleksji teoretycznej socjologii — przegląd koncepcji. Studia Humanistyczne AGH, 11, nr 2, s. 13–34.
Lisowska-Magdziarz, M. (2010). Pasażer z tylnego siedzenia. Media, reklama i wychowanie w społeczeństwie konsumpcyjnym. Warszawa: Łośgraf.
Magda-Czekaj, M. (2011). Wybrane typy słowotwórcze nazwisk (-icz, -owicz, -ewicz i z podstawowym -k-) okresu średniopolskiego w ujęciu historyczno-społecznym. Kraków: IJP PAN.
Malec, M. (1994). Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce. Kraków: IJP PAN.
Mizielińska, J. (2006). Płeć, ciało, seksualność. Od feminizmu do teorii queer, Kraków: Universitas.
Norlander, K. (2014). Krytyczne przemyślenia gender. Przeł. E. Charkiewicz. Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego, http://ekologiasztuka.pl/pdf/f0125_Norlander.pdf
Oakley, A. (1972). Sex, Gender and Society. London: Temple Smith.
Ogonowska, A. (2006). Voyeuryzm telewizyjny. Między ontologią telewizji a rzeczywistością telewidza. Kraków: Wyd. Naukowe AP.
Oleksy, E. H. (2014). Intersekcjonalność na rozdrożach. Przegląd Kulturoznawczy, nr 2 (20), s. 247–258.
Prus, A. (2007). „Kiedyś byłam piękna, teraz jestem sobą” — écriture féminine w poezji Anne Sexton. Podteksty. Czasopismo kulturalno-naukowe, nr 1 (7), http://podteksty.amu.edu.pl/podteksty/ ?action=dynamic&nr=8&dzial=4&id=173
Rachwał, T., Sławek, T. (1992). Maszyna do pisania. O dekonstruktywistycznej teorii literatury Jacquesa Derridy. Warszawa. „Rój”.
Rejter, A. (2013). Płeć — język — kultura, Katowice: Wyd. UŚ.
Ritz, G. (1999). Dyskurs płci w ujęciu porównawczym. Teksty Drugie, nr 5 (58), s. 117–123.
Rubin, G., 1975, The Traffic in Women: Notes on the „Political Economy” of Sex. W: R. Reiter (ed.), Toward an Anthropology of Women. New York: Monthly Review.
Rudnicka-Fira, E. (2004). Antroponimia Krakowa od XVI do XVIII wieku. Proces kształtowania się nazwiska. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Scott, J. W. (2009). Gender jako przydatna kategoria analizy historycznej. Przeł. A. Czarnacka. Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego, http://ekologiasztuka.pl/pdf/f0064scott.pdf
Simonides, P. (2014). Płeć kulturowa w ujęciu Raewyn Connell. Studia Socjologiczne, 4, s. 275–283.
Siuda, P. (2011). Socjologiczna interpretacja zjawiska celebrities. Kultura i Historia, nr 19, http://kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/2379
Skoczylas, Ł. (2011). Hegemoniczna męskość i dywidenda patriarchatu. O społecznej teorii płci kulturowej Raewyn Connell. Refleksje, nr 4, s. 11–18, http://refleksje.edu.pl/wp-content/uploads/2013/07/refleksje-nr4-011-018.pdf
Skowronek, K. (2000). Między Bluszczem a Cosmopolitan. Tytuły polskich czasopism kobiecych XX wieku. Onomastica, XLV, s. 269–289.
Skowronek, K. (2001). Z Idzikowic na Wyspy Hula-Gula droga niedaleka... Funkcja nazw geograficznych w czasopismach dla kobiet. Onomastica, XLVI, s. 31–61.
Skowronek, K. (2016). Kultura konsumpcji — kultura terapii. Studia językoznawcze. Kraków: Libron.
Skucha, M. (2007). Różnicowanie płci. Pawła Dybla zagadka „drugiej płci”. Spory wokół różnicy seksualnej w psychoanalizie i w feminizmie. Wielogłos, nr 2, s. 130–140.
Skucha, M. (2012). Męskości nowoczesne? Wiek XIX. Wielogłos, nr 11, s. 7–20.
Śmieja, W. (2010). Przeciw konstrukcjonistom. Teoria „queer” i jej krytycy. Przestrzenie Teorii, 13, s. 223–242, http://pressto.amu.edu.pl/index.php/pt/article/view/3443/3452
Warzecha, M. (2012). Ruch LGBT i teoria queer a współczesne społeczeństwo polskie. Krytyka.org. Nauka, Polityka, Kultura, Społeczeństwo, http://krytyka.org/ruch-lgbt-i-teoria-queer-a-wspolczesne-spoleczenstwo-polskie/
Woźniak, E. (2014). Język a emancypacja, feminizm, gender. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, LX, s. 295–312.
Wódz, K., Klimczak, J. (2014). O genderyzacji ciała i ucieleśnianiu płci. W: K. Wódz, J. Klimczak (red.), O współczesnych praktykach genderyzacji ciała. Katowice: Wyd. UŚ, s. 7–12.