Between convention and spontaneity. Trends in first names in the old Łódź (17th century–mid 19th century)
PDF (Polski)

Keywords

onomastics
first name
history of language
Łódź

Abstract

In the article the author discusses the practice associated with name-giving among the residents of Łódź (only Catholics of Polish origin) during the period from the beginning of the seventeenth century to the first half of the nineteenth century. The material was collected from official documents. Habits associated with the first names were treated as a kind of linguistic behaviour that implements a specific communication need of the given community. Observations of these habits show that they oscillate — like any linguistic behaviour — between automatism (and convention) and spontaneity. Conventional measures that should be considered: the use of a limited collection of names that indicate a high degree of stability in subsequent periods and against the background of habits of name-giving in the region and other territories of the former Poland (especially the most popular names of women, e.g. Marianna, Katarzyna, Agnieszka and names of men, e.g. Józef, Jan, Franciszek) and inheritance of names. In contrast, a large number of rare names (names of women, e.g. Idalia, Jokasta, Kasylda, and of men, e.g. Bonawentura, Wit, Witalis) and a visible preference in some families for the usage of rare names, e.g. Damazy, Feliks, Lubomira (including Slavic first names, e.g. Bolesław, Władysław, Bronisław) were included as spontaneous factors. Analysis of the material reveals a tendency to differentiate names depending on the social status of the inhabitants (the representatives of the noble families often used rare names). The author also draws attention to the problem of the diversity of names in Łódź (both in the context of different collections of names and different practices) depending on parameters such as the religion (Catholics, Protestants, Jews) and nationality (Poles, Germans, Czechs) of residents of the city.
https://doi.org/10.17651/ONOMAST.60.6
PDF (Polski)

References

Batko, F. (1994). Nazwiska i imiona świątniczan w Metryce Franciszkańskiej. Język Polski, 74, s. 14–21.

Borawski, S. (2000). Wprowadzenie do historii języka polskiego. Zagadnienia historiozoficzne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Borek, H. (1978). Socjolingwistyczne aspekty imiennictwa. Onomastica, 23, s. 163–175.

Borek, H., Szumska, U. (1976). Nazwiska mieszkańców Bytomia od końca XVI wieku do roku 1740. Warszawa–Wrocław: PWN.

Bystroń, J. S. (1938). Księga imion w Polsce używanych. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Rój”.

Fros, H. SI, Sowa, F. (1982). Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny. Wyd. 2. Kraków: WAM.

Jaroszuk, J. (1984). Imiona żeńskie w parafii katolickiej w Białymstoku w połowie XVIII wieku. Poradnik Językowy, nr 1, s. 20–30.

Kamińska, M. (1986). Nazwy osobowe w najstarszych księgach metrykalnych parafii Łask. Onomastica, 30, s. 159–179.

Kamińska, M. (1987). Nazwy miejscowe i osobowe w najstarszych metrykach z Czarnocina pod Łodzią. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, 33, s. 105–113.

Klisiewicz, E. (1989). Męskie imiona chrzestne w parafii Rudawa koło Krakowa z lat 1570–1897 (na podstawie ksiąg metrykalnych). Onomastica, 33, s. 169–181.

Kopertowska, D. (1994). Ewolucja motywacji w imiennictwie. Język Polski, 74, s. 22–33.

Liszewski, S. (red.) (2009). Łódź. Monografia miasta. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.

Malec, M. (2001). Imię w polskiej antroponimii i kulturze. Kraków: Wyd. Naukowe DWN.

Mączyński, J. (1970). Nazwiska łodzian (XV–XIX wiek). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Mirosławska, W. (1990). Imiona chrzestne w księdze metrykalnej Lutomierska. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, 36, s. 145–152.

Nowik, K. (1998). Zmiany frekwencyjne w zasobie imion w Polsce powojennej. W: E. Jakus-Borkowa, K. Nowik (red.), Najnowsze przemiany nazewnicze. Warszawa: Energeia, s. 57–71.

Przybytek, R., Rymut, K. (oprac.) (1992). Bibliografia onomastyki polskiej od roku 1981 do roku 1990 włącznie. Kraków: IJP PAN.

Przybytek, R., Rymut, K. (oprac.) (2001). Bibliografia onomastyki polskiej od roku 1991 do roku 2000 włącznie. Kraków: Wyd. Naukowe DWN.

Puś, W. (1987). Dzieje Łodzi przemysłowej (zarys historii). Łódź: Muzeum Historii m. Łodzi.

Różycka, I. (2003). Kształtowanie się mieszczańskich i chłopskich nazw osobowych na terenie parafii Rzgów i Dłutów w XVII i XVIII wieku. Łódź: Wyd. UŁ.

Rudnicka-Fira, E. (2013). Imiennictwo krakowian od XVI do XVIII wieku na tle historii i kultury. Kraków: Wyd. Naukowe UP.

Rymut, K. (oprac.) (1983). Bibliografia onomastyki polskiej od roku 1971 do roku 1980 włącznie. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Stachurska, M. (1994). Wieloimienność na podstawie metryk parafialnych Miechowa (1826–1829). Onomastica, 39, s. 179–184.

Szulowska, W. (2004). Dawna antroponimia Mazowsza (XV–XVII w.). Olsztyn: Wyd. UWM.

Taszycki, W. (oprac.) (1960). Bibliografia onomastyki polskiej od roku 1958 włącznie. Kraków: UJ.

Taszycki, W. (oprac.) (1972). Bibliografia onomastyki polskiej od roku 1959 do roku 1970 włącznie. Kraków–Warszawa: PWN.

Tomecka, A. (1994). Imiona chrzestne w księgach metrykalnych Nowej Brzeźnicy k. Częstochowy w XVII i XVIII wieku. Onomastica, 39, s. 157–178.

Umińska-Tytoń, E. (1983). Imiona metrykalne mieszkańców okolic Działoszyna. Onomastica, 28, s. 133–163.

Umińska-Tytoń, E. (1987). Popularne imiona w Łodzi. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica, 15, s. 61–91.

Umińska-Tytoń, E. (2000). Imiona w Polsce używane na tle tradycji kulturowych. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, 45, s. 129–201.

Walczak, M. (1980). Imiona chrzestne w parafii Włostowice w Puławach w wiekach XVIII–XX.Język Polski, 60, s. 163–169.