Keywords
folk culture
dialectal feature
proprial structure
Abstract
The aim of the article is to bring closer a part of the world’s image that is characteristic for the rural community and the richness and variety of the folk culture inscribed in the proprial structures. As a result, this subject requires an integration of different research methods elaborated within the fields of onomastics and dialectology, including linguistic methods of researching a lingual image of the world. The onymic material is as follows: appellative surnames, originating from nicknames formed from dialectal lexemes, surnames motivated by nominal, dialectal hypocorisms, and finally, surnames formed from matronymic phrases (female names), which are an example of an aberrance of the patriarchal family model. Phonetic and formative phenomena should also be focused upon. These are crucial for certain social micro-communities, and are inscribed in the dialectal inflexions of anthroponyms (which function as separate surnames) and marginally in the female surnames with dialectal formants. Onyms with dialectal motivation refer to, and indirectly point, to the contemporary user, the past realities of living in the village community and the lingual and cultural background.References
AntrPol — A. Cieślikowa i in. (red.). (2007–2015). Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku. T. 1–5. Kraków: Wyd. LEXIS–IJP PAN.
AntrPol(k) — kartoteka słownika Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku (IJP PAN w Krakowie).
BibOnPol — Bibliografia onomastyki polskiej. Cz. 1: Do roku 1958 włącznie. Kraków: UJ, 1960, i cz. 2: Od roku 1959 do roku 1970 włącznie, oprac. W. Taszycki, przy współudziale M. Karasia, A. Turasiewicza. Warszawa–Kraków: PWN, 1972. Cz. 3: Od roku 1971 do roku 1980 włącznie, red. K. Rymut. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1983. Cz. 4: Od roku 1981 do roku 1990 i cz. 5: Od roku 1991 do roku 2000 włącznie, oprac. R. Przybytek, K. Rymut. Kraków: IJP PAN, Wyd. Naukowe DWN, 1992, 2001.
BoBy — H. Borek, U. Szumska (1976). Nazwiska mieszkańców Bytomia od końca XVI wieku do roku 1740. Studium nazewnicze i społeczno-narodowościowe. Warszawa–Wrocław: PWN.
BP — Baza PESEL (stan na 2014 r.), udostępniona w związku z projektem „Najczęstsze nazwiska w Polsce — współczesność i historia. Słownik elektroniczny”, realizowanym w IJP PAN w Krakowie (projekt nr 11H13024682).
Bubak, J. (1979). Polskie nazwy osobowe z sufiksem -arz (Justyniarz, Marusarz). W: J. Safarewicz i in. (red.), Opuscula Polono-Slavica. Munera linguistica Stanislao Urbańczyk dedicata. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 79–85.
Bystroń, J. (1927). Nazwiska polskie. Lwów: nakładem K. S. Jakubowskiego.
Cieślikowa, A. (1999). Nazwy własne w procesie rekonstrukcji obrazu dawnego świata. W: A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski (red.), Przeszłość w językowym obrazie świata. Lublin: Wyd. UMCS, s. 269–276.
Kostecka-Sadowa, A. (2015). Rzeczownikowe zapożyczenia wschodniosłowiańskie w gwarach polskich. Kraków: IJP PAN.
Kurek, H. (2004). Językowo-kulturowy obraz wsi podkarpackiej wpisany w nazwy roślin. W: H. Kurek, J. Labocha (red.), Studia linguistica Danutae Wesołowska oblata. Kraków: TWiAPN Universitas, s. 129–156.
Malec, M. (2012). Nazwiska polskie pochodne genetycznie od imion żeńskich. W: I. Łuc, M. Pogłódek (red.), W komunikacyjnej przestrzeni nazw własnych i pospolitych. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Robertowi Mrózkowi. Katowice: Wyd. UŚ, s. 255–273.
NAp — A. C i e ś l i k o w a (oprac.) (2000). Odapelatywne nazwy osobowe. Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. Cz. 1. Kraków: Wyd. Naukowe DWN.
NCiesz — W. Milerski (1996). Nazwiska cieszyńskie. Warszawa: Wyd. Energeia.
Pelcowa, H. (2003). Synonimia i wieloznaczność w słowniku gwarowym. W: J. Sierociuk (red.), Gwary Dziś, 2: Regionalne słowniki i atlasy gwarowe. Poznań: Wyd. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 203–216.
Rudnicka-Fira, E. (2006). Gwarowa leksyka apelatywna — podstawą kreacji przezwisk ludowych (na przykładzie Żywiecczyzny). W: B. Nowowiejski (red.), Wokół polszczyzny dawnej i obecnej. Białystok: Wyd. Uniwersytetu, s. 301–312.
Rzetelska-Feleszko, E. (2006). W świecie nazw własnych. Kraków: Wyd. Naukowe DWN.
SGP PAN— Słownik gwar polskich. Oprac. Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka
Polskiego PANw Krakowie. Red. M. Karaś, od t.2 J. Reichan, od t.6 J. Okoniowa. Wrocław 1977i nast., Kraków 1992–1993 i nast.
SGP PAN(k) — kartoteka Słownika gwar polskich (IJP PAN w Krakowie).
SGPKar — J. Karłowicz (1900–1911). Słownik gwar polskich. T. 1–6. Kraków: WAiF [reprint 1981; oryg. wyd. Kraków: PAU].
SNW — K. Rymut (wyd.) (1992–1994). Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych. T. 1–10. Kraków: IJP PAN.
SSNO — W. Taszycki (red.) (1965–1983). Słownik staropolskich nazw osobowych. T. 1–6. M. Malec (oprac.) (1984–1987). Suplement. T. 7. Wrocław: Zakład Narodowy im. Osso lińskich.
SW — J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki (1900–1927). Słownik języka polskiego. T. 1–8. Warszawa: nakł. prenumeratorów.
SWil — M. Orgelbrand (1861). Słownik języka polskiego. T. 1–2. Wilno: własność wydawcy.
Zaręba, A. (1959). Polskie imiona ludowe. Onomastica, 5, s. 373–408.
Zaręba, A. (1983). Formy nazwisk żon i dzieci w dialektach języka polskiego (z mapą). W: A. Zaręba, Pisma polonistyczne i slawistyczne. Warszawa–Kraków: PWN, s. 500–569.
Ziajka, B. (2014). Językowo-kulturowy obraz świata społeczności wiejskiej utrwalony w przezwiskach i przydomkach (na przykładzie nieoficjalnych antroponimów mieszkańców Zagórza
i wsi okolicznychw powiecie chrzanowskim). Kraków: Libron.