Keywords
toponymy
exonyms
Polish-French language contacts
language adaptation
Abstract
This paper discusses the exonymization strategies applied to Polish and polonized geographical names in the French memoirs of François Paulin Dalerac. It is established that the author, in order to bring the exotic names closer to the French audience, on the one hand used a wide range of adaptation techniques (foreign quotations, graphical modifications, taking over names with the help of intermediary languages, reflexive loanwords, morphological and syntactic adaptation). On the other hand, he attempted to faithfully imitate the source forms (both at the level of pronunciation and spelling), using a variety of procedures which resulted in exophones and exographs (often placed in the margins or distinguished graphically) imitating source forms, important for the linguistic landscape of the areas described.
References
Bajerowa, I. (2005). Zarys historii języka polskiego 1939–2000 [An outline of the history of the Polish language 1939–2000]. Warszawa: PWN.
Bańko, M., Svobodová, D., Raczaszek-Leonardi, J., Tatjewski, M . (2016). Nie całkiem obce: Zapożyczenia wyrazowe w języku polskim i czeskim [Not quite foreign: Word borrowings in Polish and Czech]. Warszawa: Wydawnictwo UW. https://doi.org/10.31338/uw.9788323522058
Chynczewska-Hennel, T. (1994). Rzeczpospolita XVII wieku w oczach cudzoziemców [The Republic of Poland in the 17th century in the eyes of foreigners]. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Czermińska, M. (2000). Autobiograficzny trójkąt: Świadectwo, wyznanie i wyzwanie [The autobiographical triangle: Witness, confession and challenge]. Kraków: Universitas.
Deroy, L. (1956). L’emprunt linguistique. Paris: Les Belles Lettres.
DGP = Echard, L. (1767). Dictionnaire géographique portatif, ou Description de tous les royaumes, provinces, villes, patriarchats, éveschés, duchés, comtés, marquisats (…) des quatre parties du monde (Vosgien [J.-B. Ladvocat], tłum.). Paris: Les Libraires Associés.
ED = Diderot, D., le Rond d’Alembert, J. (red.). (1751–1772). Encyclopédie, ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers (1751–1765: t. 1–17, 1762–1772: t. 1–11). Paris: Briasson etc.
Folkierski, W. (1925). Kłopoty francuskiego autora XVII wieku z polszczyzną [Troubles of a French author of the 17th century with the Polish language]. Kraków: Drukarnia W. L. Anczyca i Spółki.
Gałkowski, A. (2018). Onomastyka translatoryczna a translatoryka onomastyczna [Translational onomastics and onomastic translation]. W: U. Bijak, H. Górny i M. Magda-Czekaj (red.), Onomastyka — neohumanistyka — nauki społeczne (s. 129–138). Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
GDGC = Bruzen de la Martinière, A.-A. (1726–1739). Le grand dictionnaire géographique et critique (t. 1–10). La Haye–Amsterdam–Rotterdam: P. Gosse etc.
Giraud, P. (1971). Les mots étrangers. Paris: Presses Universitaires de France.
Girys-Czagowiec, W. (2005). Obraz siedemnastowiecznej Polski i jej mieszkańców w oczach cudzoziemców [The image of seventeenth-century Poland and its inhabitants in the eyes of foreigners]. Napis, 11, 9–20. https://rcin.org.pl/dlibra/publication/67366/edition/56569/ Grammatyka francusko-polska albo sposob nayskutecznieyszy do nauczenia się tak Polakowi francuskiego iako też Francuzowi polskiego języka. Dla wygody uczących się, popiąte do druku
podana (1772). Warszawa: Drukarnia J. K. Mci. y Rzplitey u XX. Scholarum Piarum. https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/222681
Kacprzak, A., Sypnicki, J. (2002). Éléments de grammaire française. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Klemensiewicz, Z., Lehr-Spławiński, T., Urbańczyk, S . (1981). Gramatyka historyczna języka polskiego [Historical grammar of the Polish language]. Warszawa: PWN.
Kopczyński, O. (1807). Essai de grammaire polonaise, pratique et raisonnée, pour les Français. Varsovie: De l’imprimerie des Piaristes.
Kraushar, A. (1883). [Dalerac, F.P.], Pamiętniki kawalera de Beaujeu [Memoirs of Chevalier de Beaujeu], przeł. i oprac. A. Kraushar. Kraków: Czcionkami Drukarni Związkowej pod zarządem A. Szyjewskiego.
Les anecdotes de Pologne ou memoires secrets du regne de Jeans Sobieski III du nom (1699) (t. 1–2). Amsterdam: Henry Desbordes.
Mandola, M. (2012). French exonyms for Polish toponyms. W: P. Woodman (red.), The Great Toponymic Dyvide: Reflections on the definitione and usage of endonyms and exonyms (s. 127–152). Warszawa: GUGiK.
Mandola, M. (2015). Egzonimizacja polskich toponimów w języku francuskim [Exonymisation of toponyms of the territory of Poland in French language]. W: A. Gałkowski, R. Gliwa (red.), Mikrotoponimy i makrotoponimy w komunikacji i literaturze (s. 81–95). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. https://doi.org/10.18778/7969-626-0.08
Mandola, M. (2017). Les équivalents français des noms géographiques polonais: l’exonymisation en français des toponymes du territoire de la Pologne. Littératures. Université Rennes 2. Français. https://theses.hal.science/tel-01585303/
Memoires… = [Dalerac, F.P.] (1698). Memoires du chevalier de Beaujeu contenant ses divers voyages, tant en Pologne, en Allemagne, qu’en Hongrie, avec des relations particulieres des guerres et des affaires de ces pays-là depuis l’année MDCLXXIX. Paris: Claude Barbin.
Milewski, D. (2019). Jan Sobieski w oczach cudzoziemskich pamiętnikarzy [Jan Sobieski in the eyes of foreign diarists]. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, 146(2), 433–448. http://dx.doi.org/10.4467/20844069ph.19.022.9918
Riegel, M., Pellat, J.-Ch., Rioul, R . (1997). Grammaire méthodique du français (wyd. 3). Paris: Presses Universitaires de France.
Targosz, K. (1991). Jan III Sobieski mecenasem nauk i uczonych [Jan III Sobieski as a patron of sciences and scientists]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Targosz, K. (1992). Nieznane „portrety” Jana III i Marii Kazimiery pióra François Paulin Daleraca oraz ich autor [Unknown “portraits” of Jan III and Marie Casimire by François Paulin Dalerac, and their author]. Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia, 102, 111–120.
Targosz, K. (1997). Relacja księdza F.D.S. o Polsce czasów Jana III Sobieskiego (próba rozszyfrowania autorstwa) [The account of father F.D.S. about Poland in the times of Jan III Sobieski (an attempt to establish the authorship)]. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 42(3/4), 31–62.
Walter, H. (1997). L’aventure des mots français venus d’ailleurs. Paris: Robert Laffont.
Wolnicz-Pawłowska, E. (2006). Standaryzacja nazw geograficznych poza granicami Polski. Problematyka językowa [Standardization of geographical names beyond Polish borders. Linguistic issues]. Prace Językoznawcze, 8, 79–93.
Zarębski, R. (2018a). Z dziejów językowych kontaktów polsko-francuskich. Polszczyzna w XVII-wiecznym pamiętniku F.P. Dalairaca pt. Les anecdotes de Pologne ou memoires secrets du regne de Jean Sobieski III du nom [On the linguistic history of Polish-French contacts. The Polish language in the 17th-century diary by F.P. Dalairac titled Les anecdotes de Pologne ou memoires secrets du regne de Jean Sobieski III du nom]. Poradnik Językowy, 2/2018, 14–27.
Zarębski, R. (2018b). Pamiętniki jako źródło wiedzy o kształtowaniu się kompetencji leksykalnej (na przykładzie XVII-wiecznych Les anecdotes de Pologne… F.P. Dalairaca) [Diaries as a source of knowledge about the development of lexical competence as exemplified by the 17th century les anecdotes de Pologne… by F.P. Dalairac]. Acta Universitatis Lodziensis: Kształcenie polonistyczne cudzoziemców, 25, 150–170. https://doi.org/10.18778/0860-6587.25.14
Zarębski, R. (2021). Nazwy geograficzne z obszaru siedemnastowiecznej Polski i terenów ościennych w pamiętniku Franciszka Daleraca pt. „Les anecdotes de Pologne ou memoires secrets du regne de Jean Sobieski III du nom” [Geographical names from 17th century Poland and the neighbouring regions in the diary of Franciszek Dalerac titled “Les anecdotes de Pologne ou memoires secrets du regne de Jean Sobieski III du nom”]. Onomastica, 65(2), 151–164. https://doi.org/10.17651/ONOMAST.65.2.10
Zarębski, R. (2022). Pejzaż onimiczny a kontakty językowe polsko-francuskie w XVII-wiecznych pamiętnikach François Paulina Dalairaca [The landscape of proper names and Polish-French linguistic contacts in the 17th century memoirs of François Paulin Dalairac]. Prace Językoznawcze, 24(2), 21–35. https://doi.org/10.31648/pj.7727
Zierhoffer, K., Zierhofferowa, Z. (2000). Nazwy zachodnioeuropejskie w języku polskim a związki Polski z kulturą Europy [Western European names in the Polish language and Poland’s relations with European culture]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.