Słowa kluczowe
historia badań
nazwy wodne Wągra Potok i Węgra/Węgierka
nazwy miejscowe Węgrów i Węgra
Streszczenie
This article deals with the name of the town Węgrów on the river Liwiec, whose name is based on the obscure hydronym Węgra Potok. This name is juxtaposed with another place name, Węgra, which is found near Przasnysz and is named after the river Węgra (today known as Węgierka), as well as other names beginning with wągr-||węgr-. The author challenges Witczak’s (2015) hypothesis that the name of Węgra comes from the Sudovian (Jatvingian, Yotvingian) language. The article raises historical, archaeological and geographical arguments that oppose the possibility of a Yotvingian influence in these regions. Consequently, the author contends that the place names have a Slavonic root, linked to the noun węgorz (a type of fish), or the meandering nature of both rivers. There is also a discussion of the name patok||potok (stream/brook).Bibliografia
Antoniewicz, J. (1966). Problem stref pogranicznych Bałtów ze Słowianami i Finami w starożytności (V w. przed n.e.–V w. n.e.). Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 4 (94), s. 481–511.
Babik, Z. (2001). Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich w granicach wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny. Kraków: TAiWPN Universitas.
Bajerowa, I. (1957). Polskie nazwy miejscowe typu Dębe, Orło. Cz. 2. Onomastica, 3, z. 2 (5), s. 1–42.
Bijak, U. (2013). Nazwy wodne dorzecza Wisły. Potamonimy odapelatywne. Kraków: IJP PAN.
Borek, H. (red.) (1983). Hydronimia Odry. Wykaz nazw w układzie hydrograficznym. Opole: Instytut Śląski.
Boryś, W. (2005). Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wyd. Literackie.
Brückner, A. (1957). Słownik etymologiczny języka polskiego. Wstęp. Z. Klemensiewicz. Warszawa: Wiedza Powszechna. [Przedruk z 1 wyd., 1927].
Chudziak, W. (1999). Ze studiów nad pograniczem słowiańsko-bałtyjskim we wczesnym średniowieczu. Problem przynależności etnokulturowej Pomezanii. W: M. F. Jagodziński (red.), Pogranicze polsko-pruskie w czasach św. Wojciecha. materiały z konferencji, która odbyła się pod patronatem wojewody elbląskiego 18–19 września 1997 r. w muzeum w Elblągu. Elbląg: Elbląskie Towarzystwo Kulturalne–Muzeum w Elblągu, s. 81–98.
Duma, J. (2010). Nazwy wodne dorzecza Warty od Prosny po ujście do Odry (z wyłączeniem Noteci). Cz. 1: Nazwy rzek; cz. 2: Nazwy jezior. Warszawa: Wyd. DiG.
Górnowicz, H. (1980). Toponimia Powiśla Gdańskiego. Pomorskie Monografie Toponomastyczne, 4. Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Haftka, M. (1980). Węgry. W: Słownik starożytności słowiańskich. T. 6, cz. 2. Red. G. Labuda, Z. Stieber. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 394–395.
Jagodziński, M. F. (1997). Archeologiczne ślady osadnictwa między Wisłą a Pasłeką we wczesnym średniowieczu. Katalog stanowisk. Warszawa: Naukowa Oficyna Wydawnicza „Scientia”.
Jaszczołt, T. (2006). Osadnictwo lewobrzeżnej części ziemi drohickiej w XV i na początku XVI w. — okolice Sokołowa, Węgrowa i Mord. W: G. Ryżewski (red.), Sokołów Podlaski. Dzieje miasta i okolic. Sokołów Podlaski: Urząd Miasta–Białystok: Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, s. 63–243.
Jaszczołt, T. (2008/2009). Dokument Piotra Pilika, wojewody czerskiego z 1414 r. dla kościoła w Węgrowie. Najstarsza fundacja szlachecka na Podlasiu. Rocznik Liwski, 4, s. 71–80.
Kamiński, A. (1953). Jaćwież. Terytorium, ludność, stosunki gospodarcze i społeczne. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Kowalczyk, E. (2004). [rec.] B. Wetoszka, Analiza materiału topograficznego na Mazowszu północnym. Zagadnienia wstępne. Rocznik Mazowiecki, 16, s. 275–282.
Kowalczyk-Heyman, E. (2009). O rzekomych wczesnośredniowiecznych cmentarzyskach z grobami w obudowach kamiennych w łuku Biebrzy. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 57, nr 2, s. 295–299.
Kowalczyk-Heyman, E. (2013). Dzieje granicy mazowiecko-krzyżackiej (między Pisą a Biebrzą). Warszawa: Wyd. DiG.
Kozierowski, S. (1916). Badania nazw topograficznych dzisiejszej Archidiecezyi Poznańskiej. T. 2. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Kucharski, E. (1928). Mazowsze pierwotne i zagadnienie szczepów polskich. W: Studja staropolskie. Księga ku czci Aleksandra Brücknera. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, s. 27–63.
Makarski, W. (1999). Nazwy miejscowości dawnej ziemi przemyskiej. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Modrzewska, H. (1984). Osadnictwo obcoetniczne i innoplemienne w Polsce wcześniejszego średniowiecza. Warszawa: Wyd. UW.
Okulicz, Ł. (1970). Kultura kurhanów zachodniobałtyjskich we wczesnej epoce żelaza. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Popowska-Taborska, H. (1990). Analiza polskich zapisów w tak zwanym słowniczku Zinowa. W: M. Kondratiuk (red.), Bałto-słowiańskie związki językowe. Prace Slawistyczne, 81. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 299–307.
Rieger, J. (1969). Nazwy wodne dorzecza Sanu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Rieger, J. (1988). Gewässernamen im Flussgebiet des Wisłok (Nazwy wodne dorzecza Wisłoka). Hydronymia Europaea, 3. Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Rieger, J., Wolnicz-Pawłowska, E. (1975). Nazwy rzeczne w dorzeczu Warty. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Rospond, S. (1984). Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Rymut, K. (1987). Nazwy miast Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Rymut, K. (1993). Gewässernamen im Flussgebiet der Oberen Weichsel von der Quelle bis zu Soła und Przemsza (Nazwy wodne dorzecza górnej Wisły od źródeł do Soły i Przemszy). Hydronymia Europaea, 9. Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Słownik staropolski. Red. S. Urbańczyk. T. 6, z. 1 (34). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970; T. 10, z. 2 (62), 1989.
Staszewski, J. (1948). Słownik geograficzny. Pochodzenie i znaczenie nazw geograficznych. Gdynia: Spółdzielnia Wydawnicza „Żeglarz”.
Szymański, P. (2000). Ceramika z cmentarzysk kultury bogaczewskiej. Próba analiza na podstawie wybranych materiałów. Barbaricum, 6, s. 109–201.
Taszycki, W. (1958). Rzekomo dzierżawcze nazwy miejscowe (Znaczenie przyrostków -ów, -owa, -owo oraz -in, -ina, -ino). W: Rozprawy i studia polonistyczne. T. 1: Onomastyka. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 215–222.
Tyszkiewicz, J. (1974). Mazowsze północno-wschodnie we wczesnym średniowieczu. Prace Mazowieckiego Ośrodka Badań Naukowych, 26. Warszawa: Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych.
Wetoszka, B. (2003). Analiza materiału toponomastycznego na Mazowszu północnym. Zagad nienia wstępne. Zeszyty Regionalne. Pismo poświęcone dziejom i kulturze północno-wschodniego Mazowsza, 1, s. 73–120.
Wiśniewski, J. (1959). [rec.] K. Zierhoffer, Nazwy miejscowe północnego Mazowsza. Onomastica, 5, z. 2, s. 494–520.
Wiśniewski, J. (1977). Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny — geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne. Acta Baltico-Slavica, 11, s. 7–80.
Witczak, K. T. (2015). Węgra — dawny hydronim jaćwieski. Onomastica, 59, s. 271–280.
Wolff, A., Rzetelska-Feleszko, E. (1982). Mazowieckie nazwy terenowe do końca XVI wieku. Warszawa: PWN.
Wolnicz-Pawłowska, E. (2006). Nazwy wodne dorzecza Warty od źródeł do ujścia Prosny. Cz. 1–2. [Cz. 2 przy współudziale Z. Pawłowskiego]. Warszawa: Wyd. DiG.
Zierhoffer, K. (1957). Nazwy miejscowe północnego Mazowsza. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Zinkâvičûs, Z. (1984). Pol’sko-jatvâžskij slovarik? Balto-slâvanskie issledovaniâ, [1983], s. 3–39.
Zwoliński, P. (1965) (red.). Hydronimia Wisły. Cz. 1: Wykaz nazw w układzie hydrograficznym. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Żebrowski, T. (2006). Kościół (XIV–początek XVI w.). W: H. Samsonowicz (red.), Dzieje Mazowsza. T. 1. Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, s. 447–487.