Słowa kluczowe
droga krzyżowa
zmiany języka religijnego
Sobór Watykański II
Streszczenie
Nazwy stacji mogą funkcjonować jako tytuły obrazów czy rzeźb, umieszczonych na trasie odprawiania drogi krzyżowej, albo jako śródtytuły w tekstach rozważań używanych w tym nabożeństwie. Artykuł koncentruje się na drugim wymienionym znaczeniu, jednakże tendencje rozwojowe obu rodzajów nazw są podobne. Opracowanie opiera się na materiale około 200 tekstów opublikowanych od początku XX wieku do chwili obecnej (2020 r.), Należy zauważyć, że XX wiek jest uważany za okres szczególnie burzliwych przemian w dyskursie religijnym. W artykule opisano funkcje nazw, strukturę składniową oraz właściwości stylistyczne, takie jak używanie archaizmów i kolokwializmów. Zjawiska te są rozważane na tle przemian społecznych i kulturowych. Na początku badanego okresu częste były stosunkowo długie tytuły precyzyjnie informujące o danym wydarzeniu z użyciem słownictwa ekspresywnego i wartościującego. Stopniowo ustąpiły one nazwom krótkim i schematycznym. Po soborze watykańskim II pojawił się nowy typ nazw, których celem jest przyciągnięcie uwagi odbiorcy i ukierunkowanie jego interpretacji. Posługują się one zagadką, aluzją czy kontrastem itp. Odbiorca zyskuje satysfakcję z rozszyfrowania zagadki czy znalezienia źródła cytatu lub aluzji. Zjawiska te znamy z badań nad językiem literatury pięknej i prasy, ale wiążą się one także z tendencjami obecnymi w nurcie tzw. nowej ewangelizacji.
Bibliografia
Breza, E. (1998). Nazwy obiektów i instytucji związanych z nowoczesną cywilizacją (chrematonimy) [Names of objects and institutions connected with modern civilization (chrematonyms)]. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia [Polish Proper Names. Encyclopaedia] (s. 343–361). Warszawa–Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
Gałkowski, A. (2011). Chrematonimy w funkcji kulturowo-użytkowej. Onomastyczne studium porównawcze na materiale polskim, włoskim, francuskim [Chrematonyms in the cultural-use function. An onomastic comparative study on Polish, Italian, French material]. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kopeć, J.J. (1994). Droga krzyżowa, Duchowość nabożeństwa i antologia współczesnych tekstów polskich [Stations of the Cross. Spirituality of the devotion and anthology of contemporary Polish texts]. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów.
Kosyl, Cz. (2001). Chrematonimy [Chrematonyms]. W: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski [Contemporary Polish Language] (s. 447–452). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Loewe, I. (2007). Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej [Paratextual genres in mass media communication]. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Makuchowska, M. (1994). Zmiany we współczesnym języku religijnym [Changes in contemporary religious language]. W: S. Gajda, Z. Adamiszyn (red.), Przemiany współczesnej polszczyzny [Changes of contemporary Polish language] (s. 107–112). Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich — Instytut Filologii Polskiej.
Makuchowska, M. (1998). Etykieta w modlitwie [Etiquette in prayer]. W: S. Gajda i H. Sobeczko (red.), Człowiek — dzieło — sacrum [Human — work — sacrum] (s. 321–326). Opole: Uniwersytet Opolski — Instytut Filologii Polskiej.
Markiewicz, H. (1998). Tytuły dzieł literackich [Titles of literary works]. W: H. Markiewicz, Zabawy literackie [Literary activities] (s. 11–32). Kraków: Oficyna Literacka.
Okoniowa, J. (2007). Ideonim — pomiędzy nazwą własną a metatekstem [Ideonym — between proper noun and metatext]. W: A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch i K. Skowronek (red.), Nowe nazwy własne — nowe tendencje badawcze [New proper names — new research trends] (s. 73–79). Kraków: Wydawnictwo Pandit.
Pisarek, W. (1967). Poznać prasę po nagłówkach! Nagłówek wypowiedzi prasowej w oświetleniu lingwistycznym [Know the press by their headlines! Headlines of press texts in light of linguistics]. Kraków: Ośrodek Badań Prasoznawczych RSW „Prasa”.
Rahner, K. i Vorgrimler, H. (1987). Mały słownik teologiczny [A small theological dictionary]. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Rutkowski, M. (2001). Wstępna charakterystyka funkcji nazw własnych [Preliminary characteristics of the functions of proper nouns]. Onomastica, 46, 7–29.
Rutkowski, M. i Skowronek, K. (2004). Media i nazwy. Z zagadnień onomastyki medialnej [Media and names. The problems of onomastics in media]. Kraków: Wydawnictwo Lexis.
Sieradzka-Mruk, A. (2014). Innowacje gatunkowe współczesnej drogi krzyżowej [Innovations in the speech genre of the contemporary Way of the Cross]. W: P. Żmigrodzki, S. Przęczek-Kisielak (red.), Bogactwo współczesnej polszczyzny [The richness of contemporary Polish language] (s. 309–316). Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego.
Sieradzka-Mruk, A. (2016). „Radość i nadzieja, smutek i trwoga” w nabożeństwie drogi krzyżowej. Wybrane aspekty ewolucji dyskursu religijnego w XX wieku na przykładzie leksyki dotyczącej uczuć [„The joys and the hopes, the griefs and the anxieties” in the Stations of the Cross Worship. Selected aspects of the development of religious discourse in the 20th century on the basis of vocabulary related to emotions]. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Sieradzka-Mruk, A. (2018). Kategoria superlatywu w dawnych i współczesnych tekstach nabożeństwa drogi krzyżowej [The category of superlatives in former and new texts of the Stations of the Cross]. W: R. Przybylska, M. Rak i A. Kwaśnicka-Janowicz (red.), Historia języka, dialektologia i onomastyka w nowych kontekstach interpretacyjnych [A history of language, dialectology and onomastics in new interpretative contexts] (s. 181–189). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Skowronek, K. (2000). Między Bluszczem a Cosmopolitan. Tytuły polskich czasopism kobiecych XX wieku [Between Bluszcz and Cosmopolitan. Titles of Polish magazines for women in the 20th century]. Onomastica, 45, 269–289.
Wojnowska, J. (2008). Cechy i funkcje tytułu w tekście publicystycznym na przykładzie felietonów J. Hennelowej i J. Podsiadły [Properties and functions of titles in journalistic texts on the examples of J. Hennelowa’s and J. Podsiadło’s feuilletons]. Język Polski, 88(1), 29–38.
Wojtak, M. (2004a). Gatunki prasowe [Press genres]. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Wojtak, M. (2004b). Styl religijny w perspektywie genologicznej [Religious style in genological perspective]. W: S. Mikołajczak, T. Węcławski (red.), Język religijny dawniej i dziś [The language of religion, past and present] (s. 104–113). Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”.