Polifunkcyjność nazwisk w utworze Walentego Barczewskiego „Kiermasy na Warmii”

Celem opracowania jest analiza strukturalna, semantyczna i funkcjonalna nazwisk rodzinnych bohaterów występujących w utworze „Kiermasy na Warmii” Walentego Barczewskiego. Akcja utworu toczy się w gospodarstwie wiejskim we wsi na terenie południowej Warmii w drugiej połowie XIX wieku. Zastosowano metody filologicznej analizy i interpretacji onimów stosowane w onomastyce literackiej. Ustalono, że analizowane onimy to nazwiska polskie, przejrzyste etymologicznie i semantycznie, utworzone według jednolitych modeli strukturalnych: nazwiska męskie zakończone na -ski, żeńskie na -ska i formy zbiorowe rodzin w liczbie mnogiej. Dodatkowo wszystkie analizowane antroponimy były ściśle związane z rzeczywistością pozajęzykową, derywowane podobnie jak przymiotniki odmiejscowe od nazw wsi leżących na terenie południowej Warmii. Analiza językowo-funkcjonalna i semantyczna nazwisk, pozwoliła ukazać ich polifunkcyjny charakter, wydzielić wiele funkcji przypisywanych onimom w tekstach literackich. Są to takie funkcje jak: identyfikacyjno-dyferencjacyjna, lokatywna, socjologiczna, prestiżowa, tożsamościowa, socjolingwistyczna, emotywna i perswazyjna. Analizowane nazwiska mogą być przykładem kumulacji różnych funkcji pełnionych przez te same antroponimy.

https://doi.org/10.17651/ONOMAST.65.2.9

PDF (Polski)

ePub

mobi

Bibliografia

Biolik, M. (2014). Dialekt warmiński. Fonetyka i fonologia [Warmian Dialect. Phonetics and Phonology]. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.

Biolik, M. (2016). Słowotwórstwo antroponimów nieoficjalnych [Word Formation of Unofficial Anthroponyms]. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.

Biolik, M. (2019). Argumenty Walentego Barczewskiego świadczące o polskości południowej Warmii w drugiej połowie XIX wieku (na podstawie utworu Kiermasy na Warmii) [Walenty Barczewski’s arguments for the Polishness of southern Warmia in the second half of the 19th century (based on the work Kiermasy na Warmii)]. Prace Językoznawcze, 21(2), 21–34. https://doi.org/10.31648/pj.3900

Biolik, M. (2020). Imiona i derywaty odimienne używane na polskiej Warmii w XIX w. [Names and name derivatives in Polish Warmia in the 19th century]. Studia Linguistica, 15, 39–49. https://doi.org/10.24917/20831765.15.3

Bystroń, J.S. (1993). Nazwiska polskie [Polish Surnames]. Warszawa: Książka i Wiedza.

Cybulski, M. (2019). Rola nazw własnych w kształtowaniu kaszubskiej tożsamości etniczno-regionalnej. Wybrane zagadnienia [The Role of Proper Names in Shaping Kashubian Ethnic-Regional Identity. Selected Problems]. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Instytut Kaszubski.

Domaciuk, I. (2003). Nazwy własne w prozie Stanisława Lema [Proper Names in Stanisław Lem’s Prose]. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Dunaj, B. (2017). Funkcje nazw własnych [Functions of proper names]. Onomastica, 61(2), 77–89. https://doi.org/10.17651/ONOMAST.61.2.8

Górny, H. (2013). Nazwy własne w piśmiennictwie pamiętnikarskim XIX wieku. Perspektywa funkcjonalno- tekstologiczna [Proper Names in 19th Century Memoir Writings. Functional-Textological Perspective]. Kraków: Lexis.

Graf, M. (2006). Onomastyka na usługach socrealizmu. Antroponimia w literaturze lat 1949–1955 [Onomastics at the Service of Social Realism. Anthroponymy in the Literature of the Years 1949–1955]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Bogucki.

K = Barczewski, W. (1923). Kiermasy na Warmii [Fairs in Warmia]. Olsztyn: Drukarnia „Gazety Olsztyńskiej”.

Kaleta, Z. (1998). Nazwisko w kulturze polskiej [The Surname in the Polish Culture]. Warszawa: SOW.

Kosyl, C. (1992). Nazwy własne w prozie Jarosława Iwaszkiewicza [Proper Names in the Prose of Jarosław Iwaszkiewicz]. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Kosyl, C. (1998). Nazwy własne w literaturze pięknej [Proper names in the belles-lettres]. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia [Polish Proper Names. Encyclopedia] (s. 363–387). Warszawa–Kraków: IJP PAN.

Mossakowska, B. (1993). Nazwiska mieszkańców Komornictwa Olsztyńskiego [Surnames of Inhabitants of the Olsztyn District]. Gdańsk: Wydawnictwo UG.

NMPol = Rymut, K. i in. (red.). (1996–2018). Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany [Place Names of Poland. History. Origin. Changes] (t. I–XV). Kraków: IJP PAN.

NP = Rymut, K. (1999–2001). Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, [Surnames of Poles. A Historical-Etymological Dictionary] (t. I–II). Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN.

Pospiszylowa, A. (1987). Toponimia południowej Warmii. Nazwy miejscowe [Toponymy of Southern Warmia. Place Names]. Olsztyn: Pojezierze.

Raszewska-Klimas, A. (2002). Funkcja nazw własnych w twórczości Marii Dąbrowskiej [Functions of Proper Names in the Literary Output of Maria Dąbrowska]. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie.

Rutkowski, M. (2001). Wstępna charakterystyka funkcji nazw własnych [Preliminary characteristics of the functions of proper names]. Onomastica, 46, 7–29.

Rutkowski, M. (2010). Problem funkcji nazw własnych w onomastyce. Przegląd stanowisk [The problem of the functions of proper names in onomastics. Overview of positions]. Conversatoria Linguistica, 4, 54–65.

Rutkowski, M. i Skowronek, K. (2010). Onomastyka dyskursu. Zakres, problematyka i metody badawcze [Onomastics of discourse: Scope, issues and research methods]. W: R. Łobodzińska (red.), Nazwy własne a społeczeństwo [Proper Names and Society] (t. I, s. 87–95). Łask: Leksem.

Sarnowska-Giefing, I. (1984). Nazewnictwo w nowelach i powieściach polskich okresu realizmu i naturalizmu [Onomastics in Polish Short Stories and Novels of the Period of Realism and Naturalism]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Sarnowska-Giefing, I. (2003). Od onimu do gatunku tekstu. Nazewnictwo w satyrze polskiej do 1820 roku [From an Onym to the Genre of Text. Onomastics in Polish Satire Until 1820]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Siwiec, A. (1998). Nazwy własne w prozie Michała Choromańskiego [Proper Names in Michał Choromański’s Prose]. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Skowronek, K. (2003). O niektórych funkcjach nazw własnych w dyskursie religijnym. Na materiale „Listów pasterskich Episkopatu Polski” [On several functions of proper names in religious discourse on the material of “Pastoral letters of the episcopate of Poland”]. Onomastica, 48, 79–114.

SNWP = Rymut, K. (1992–1994). Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych [Dictionary of Surnames Currently Used in Poland] (t. I–X). Kraków: IJP PAN.

Steffen, W. (1984). Słownik warmiński [Warmia Dictionary]. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Szewczyk, Ł.M. (1993). Nazewnictwo literackie w twórczości Adama Mickiewicza [Literary Naming in the Works of Adam Mickiewicz]. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP.

Wilkoń, A. (1970). Nazewnictwo w utworach Stefana Żeromskiego [Proper Names in Stefan Żeromski’s Works]. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.