Słowa kluczowe
średniowiecze
język staropolski
obrazowość
dyskurs
Streszczenie
Opracowanie dotyczy możliwości zastosowania instrumentarium onomastyki do badań nad obrazowością języka staropolskiego. Zaobserwowano potencjał nazw własnych pomocny w opisie złożoności średniowiecznej polszczyzny, co jest zwłaszcza ważne ze względu na ubóstwo ilościowe i tematyczne zachowanych z tej epoki tekstów polskojęzycznych. Nazwy własne ze względu na konotacje semantyczne i wiele funkcji, jakie pełnią, można poddać analizie w różnych kontekstach i użyciach. Autor spróbował wskazać kilka wybranych problemów dotyczących związków onimów z obrazowością języka staropolskiego. Obserwacje były prowadzone zarówno z uwzględnieniem potencjału semantycznego nazw własnych, jak i ich funkcji we współtworzeniu różnych dyskursów i stylów.
Bibliografia
Adamczyk, Z. (1980). Biblijno-apokryficzne narracje w literaturze staropolskiej do końca XVI wieku [Biblical-Apocryphal Narrations in Old Polish Literature Until the End of the 16th Century]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Adamczyk, Z. (1998). Apokryf [Apocrypha]. W: T. Michałowska, B. Otwinowska, E. Sarnowska-Temeriusz (red.), Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze — renesans — barok [Dictionary of Old Polish Literature. Middle Ages — Renaissance — Baroque] (s. 46–55). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Cienkowski, W. (1972). Teoria etymologii ludowej [The Theory of Folk Etymology]. Warszawa: PWN.
Cieślikowa, A. (1990). Staropolskie odapelatywne nazwy osobowe. Proces onimizacji [Old Polish Deappellative Personal Names]. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Cieślikowa, A. (1993). Nazwy własne w różnych gatunkach tekstów literackich [Proper names in various genres of literary texts]. W: M. Biolik (red.), Onomastyka literacka [Literary Onomastics] (s. 33–39). Olsztyn: Wydawnictwo WSP.
Cieślikowa, A. (2001). Nazwa w tekście a tekst w nazwie [Name in text or text in name]. W: A. Pajdzińska, R. Tokarski (red.), Semantyka tekstu artystycznego [The Semantics of an Artistic Text] (s. 99–108). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Cś = Rzepka, W.R. i Wydra, W. (red.). (1996). Cały świat nie pomieściłby ksiąg. Staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne [The Whole World Could Not Contain the Books. Old Polish Folktales and Apocryphal Legends]. Warszawa–Poznań: PWN.
Długosz-Kurczabowa, K., i Dubisz, S. (2001). Gramatyka historyczna języka polskiego [Historical Grammar of the Polish Language]. Warszawa: Wydawnictwo UW.
Głowiński, M., Kostkiewiczowa, T., Okopień-Sławińska, A., i Sławiński, J. (1989). Słownik terminów literackich [Dictionary of Literary Terms]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Handke, K. (1976). Budowa morfologiczna i funkcje compositów polskich (z uwzględnieniem innych języków zachodniosłowiańskich) [Morphological Structure and Functions of Polish Compounds (Taking Into Account Other West Slavic Languages)]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Jadacka, H. (2001). System słowotwórczy polszczyzny (1945–2000) [The Word-Formation System of Polish (1945–2000)]. Warszawa: PWN.
Janowska, A. (2007). Polisemia staropolskich czasowników. Źródła — swoistość — konsekwencje [Polysemy of Old Polish Verbs. Sources — Specificity — Consequences]. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Krążyńska, Z. (2000). Z zagadnień semantyki i składni staropolskich czasowników [On the issues of semantics and syntax of Old Polish verbs]. W: K. Rymut i W.R. Rzepka (red.), Studia historycznojęzykowe, III: Rozwój polskiego systemu językowego [Historical and Linguistic Studies III: Development of the Polish Language System] (s. 213–219). Kraków: IJP PAN.
Makarski, W. (2005). Onimiczny kształt Tryptyku rzymskiego Jana Pawła II [The onymic shape of Roman Triptych by John Paul II]. Język Polski, 85(3), 161–170.
Malec, M. (1971). Budowa morfologiczna staropolskich złożonych imion osobowych [Morphological Structure of Old Polish Personal Names]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Matusiak-Kempa, I. (2019). Nomen omen. Studium antroponimiczno-aksjologiczne [Nomen Omen. Anthropological and Axiological Study]. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Michałowska, T. (1995). Średniowiecze [The Middle Ages]. Warszawa: PWN.
Niewiara, A. (2000). Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI–XIX wieku [Notions About Nations in Diaries and Journals from the 16th–19th Centuries]. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Ppś = Włodarski, M. (red.). (1997). Polska poezja świecka XV wieku [Polish Secular Poetry of the 15th Century]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Rejter, A. (2016). Nazwa własna wobec gatunku i dyskursu [Proper Name Towards Genre and Discourse]. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Rejter, A. (2020). Obrazowość polszczyzny średniowiecznej i jej współczesne korelaty. Rozważania wprowadzające [Picturesqueness of medieval Polish and its contemporary correlates. Preliminary remarks]. Prace Językoznawcze, 22(4), 139–149. Rejter, A. (w druku). Emocjonalność a obrazowość polszczyzny średniowiecznej i ich tekstowe aktualizacje [The emotionality and the imagery of medieval Polish and their textual updates].
Rogowska-Cybulska, E. (2019). Powtarzali „za-łom-za-łom-za-łom” i tak powstała Łomza… O etymologiach nienaukowych nazw miejscowości powiatu łomżyńskiego [They Repeated za-łom-za-łom-za-łom and this is how Łomza Was Created… About the Unscientific Etymologies of Place Names in the Łomża District]. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
Rospond, S. (2000). Gramatyka historyczna języka polskiego [Historical Grammar of the Polish Language]. Wyd. 4. Warszawa: PWN.
Rutkowski, M., i Skowronek, K. (2020). Onomastyczna analiza dyskursu [The Onomastic Discourse Analysis]. Kraków: Wydawnictwo AGH.
Rzepka, W.R., i Walczak, B. (1999). Bóg i szatan w polszczyźnie XVI wieku [God and Satan in the Polish language of the 16th century]. W: B. Kreja (red.), Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego [One Thousand Years of the Polish Religious Vocabulary] (s. 57–66). Gdańsk: Wydawnictwo UG.
Sarnowska-Giefing, I. (2003). Od onimu do gatunku tekstu. Nazewnictwo w satyrze polskiej do 1820 roku [From an Onym to the Genre of Text. Onomastics in Polish Satire Until 1820]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
SEBor = Boryś, W. (2005). Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language]. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
SStp = Urbańczyk, S. i in. (red.). (1953–2002). Słownik staropolski [The Old Polish Dictionary] (t. 1–10). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich– Instytut Języka Polskiego PAN.
Włodarski, M. (1997). Wstęp [Introduction]. W: M. Włodarski (red.), Polska poezja świecka XV wieku [Polish Secular Poetry of the 15th Century]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
WSJP PAN = Wielki słownik języka polskiego PAN [The Polish Academy of Sciences Great Dictionary of Polish ]. https://www.wsjp.pl/ (dostęp: marzec 2021).