Nazwy geograficzne z obszaru siedemnastowiecznej Polski i terenów ościennych w pamiętniku Franciszka Daleraca „Les anecdotes de Pologne ou memoires secrets du regne de Jean Sobieski III du nom”

Celem artykułu jest omówienie różnych zjawisk z zakresu transpozycji nazw geograficznych odnoszących się do obiektów położonych w obrębie państwa polskiego z drugiej połowy XVII wieku, zwłaszcza zaś z obszaru dawnych Kresów wschodnich (obszar Podola z Kamieńcem i Ukrainy prawobrzeżnej) oraz z terenów leżących poza granicami, ale istotnych dla polskiej historii (przede wszystkim z obszaru ówczesnej Mołdawii, Wołoszczyzny i Bukowiny) we francuskim pamiętniku Franciszka Daleraca, dworzanina króla Jana Sobieskiego. Włączając egzotyczne z punktu widzenia Francuza nazwy, autor z jednej strony dążył do odzwierciedlenia ich oryginalnej – polskiej wymowy i pisowni (co wynikało z językowych zainteresowań francuskiego poligloty), z drugiej – poddawał je zabiegom adaptacyjnym.

https://doi.org/10.17651/ONOMAST.65.2.10

PDF (Polski)

ePub

mobi

Bibliografia

Ballard, M. (2001). Le nom propre en traduction. Paris: Ophrys.

Cieślikowa, A. (1996). Jak „ocalić w tłumaczeniu” nazwy własne? [How to save proper names in translation?]. W: J. Twardzikowa i M. Filipowicz-Rudek (red.), Między oryginałem a przekładem, II: Przekład, jego tworzenie się i wpływ [Between the Original and the Translation, Part II: Translation, Its Formation and Impact] (s. 311–320). Kraków: Księgarnia Akademicka.

[Dalerac, F.P.] (1698). Memoires du Chevalier de Beaujeu (…) (1698). Paris: Claude Barbin. https://polona.pl/item/memoires-du-chevalier-de-beaujeu-contenant-ses-divers-voyages-tant-en-pologne-en,ODEzOTczNDY/

[Dalerac, F.P.] (1699). Les anecdotes de Pologne ou memoires secrets du regne de Jeans Sobieski III du nom (1699) (t. 1–2). Amsterdam: Henry Desbordes. https://polona.pl/item/les-anecdotes-de-pologne-ou-memoires-secrets-du-regne-de-jean-sobieski-iii-du-nom-tome,MTA5OTA3NTY0/ ; https://polona.pl/item/les-anecdotes-de-pologne-ou-memoires-secrets-du-regne-de-jean-sobieski-iii-du-nom-tome,MTA5OTA3NTc2/

[Dalerac, F.P.] (1883). Pamiętniki kawalera de Beaujeu [Memoirs of Chevalier de Beaujeu], przeł. i oprac. A. Kraushar. Kraków: Czcionkami Drukarni Związkowej pod zarządem A. Szyjewskiego. https://polona.pl/item/pamietniki-kawalera-de-beaujeu,MTU3NDkxODM/

Folkierski, W. (1925). Kłopoty francuskiego autora XVII wieku z polszczyzną [Troubles of a French Author of the 17th Century with the Polish Language]. Kraków: Drukarnia W. L. Anczyca i Spółki.

Gałkowski, A. (2018). Onomastyka translatoryczna a translatoryka onomastyczna [Translational onomastics and onomastic translation]. W: U. Bijak, H. Górny i M. Magda-Czekaj (red.), Onomastyka — neohumanistyka — nauki społeczne [Onomastics — Neohoumanities — Social Sciences] (s. 129–138). Kraków: IJP PAN.

Górny, H. (2013). Nazwy własne w piśmiennictwie pamiętnikarskim XIX wieku. Perspektywa funkcjonalno- tekstologiczna [Proper Names in 19th Century Memoir Writings. Functional-Textological Perspective]. Kraków: Lexis.

Hamers, J.F. i Blanc, M. (1983). Bilingualité et bilinguisme. Bruxelles: Mardaga. Historya woyny wiedeńskiey z Turkami Jana III, króla polskiego. 1689 [History of the Battle of Vienna of the Polish King Jan III Against the Turks. 1689]. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Dział Rękopisów, sygn. 1993/I. https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=7989

MP = Szpetkowski, J. i Neumeyer, L. (1883). Mapa Polski za panowania króla Jana Sobieskiego wydana w dwóchsetną rocznicę od Wiednia przez J. Szpetkowskiego. Poznań: wyd. J. Szpetkowski. https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/535585/edition/474403/

MU = Ukrania quae et Terra Cosaccorum: cum vicinis Walachiae, Moldaviae, Minorisque Tartariae Provinciis (ok. 1712). Noribergae: J. Baptista Homanno https://polona.pl/item/vkrania-quae-et-terra-cosaccorvm-cum-vicinis-walachiae-moldaviae-minoris-q-ue,Mzc0MTEzNA/

MWB = Beauplan, G. le Vasseur (1648). Delineatio generalis Camporum Desertorum vulgo Ukraina cum adjacentibus provinciis. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Beauplan_Poland_XVII_map.jpg

Sanz Espinar, G. (2008). La traduction des noms propres (français — espagnol). W: Linguistique plurielle: Valencia. 25, 26 et 27 Octobre 2006 (s. 475–486). https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4031567

SG = Chlebowski, B., Sulimierski, F. i Walewski, W. (red.). (1880–1902). Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich [Geographical Dictionary of the Polish Kingdom and other Slavic Countries]. Warszawa: Druk. „Wieku”. http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/

Szlezygier, J. (b.r.). Pamiętniki Daleraka z czasów panowania Jana III. Z francuskiego przetłumaczył i przypisami objaśnił … [Dalerac’s Diaries From the Reign of Jan III. Translated and Edited by Józef Szlezygier] (t. 1–2). Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanyka NAN Ukrainy. Oddział Rękopisów. Zespół (fond) 5. Rękopisy Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, sygn. 4562/II.

Targosz, K. (1991). Jan III Sobieski mecenasem nauk i uczonych [Jan III Sobieski as a Patron of Sciences and Scientists]. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, PAN.

Targosz, K. (1992). Nieznane „portrety” Jana III i Marii Kazimiery pióra François Paulin Daleraca oraz ich autor [Unknown “portraits” of Jan III and Marie Casimire by François Paulin Dalerac, and their author]. Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia, 102, 111–120.

Targosz, K. (1997). Relacja księdza F. D. S. o Polsce czasów Jana III Sobieskiego (próba rozszyfrowania autorstwa) [The account of Father F. D. S. about Poland in the times of Jan III Sobieski (an attempt to establish the authorship)]. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 42(3/4), 31–62.

Wolnicz-Pawłowska, E. (2006). Standaryzacja nazw geograficznych poza granicami Polski. Problematyka językowa [Standardization of geographical names beyond Polish borders. Linguistic issues]. Prace Językoznawcze, 8, 79–93.

Wolnicz-Pawłowska, E. (2014). Nazwy własne w przekładzie. Zarys problematyki [Proper names in translation. An outline of key topics]. Poznańskie Spotkania Językoznawcze, 27, 201–214. https://doi.org/10.14746/psj.2014.XXVII.17

Zarębski, R. (2018). Z dziejów językowych kontaktów polsko-francuskich. Polszczyzna w XVII- -wiecznym pamiętniku F. P. Dalairaca pt. Les anecdotes de Pologne ou memoires secrets du regne de Jean Sobieski III du nom [From the history of Polish-French linguistic contacts. Polish in the 17th century F. Dalairac’s memoir „Les anecdotes de Pologne ou memoires secrets du Pologne regne de Jean Sobieski III du nom”]. Poradnik Językowy, 2, 14–27.