Słowa kluczowe
wartości
mechanizmy percepcyjne i nominacyjne
Streszczenie
Tekst zawiera omówienie najważniejszych wątków problemowych występujących w recenzowanej książce oraz uwagi, jakie nasunęły się piszącemu po jej lekturze. Monografia autorstwa Izy Matusiak-Kempy jest rzetelnie wykonaną w perspektywie diachronicznej analizą aksjolingwistyczną ponad dwóch tysięcy odapelatywnych nazwisk Polaków, które mogą być odczytywane w kontekście procesów wartościowania. Analiza materiału prowadzi do wskazania sposobów konceptualizacji ludzkich właściwości fizycznych lub psychicznych, związanych z odpowiednimi wartościami, traktowanych jako pożądane lub niepożądane z perspektywy zdeterminowanych biologicznie i kulturowo potrzeb społecznych, które można łączyć z potoczną wiedzą o świecie, pragmatycznym i adaptacyjnym podejściem do rzeczywistości, wreszcie: z uniwersalnymi mechanizmami percepcyjnymi i nominacyjnymi. Wielką zaletą książki jest jej interdyscyplinarność, osadzenie rozważań nad antroponimią w procedurach badawczych, opartych na dialogu zorientowanego na system pojęciowy i język wartości opisu lingwistycznego z ustaleniami innych i dość odległych od tradycyjnie uprawianej onomastyki dyscyplin naukowych (socjobiologia, psychologia ewolucyjna, społeczna i kognitywna, antropologia itd.). Jest to bardzo dobry przykład zrealizowanej w praktyce postępowania badawczego na gruncie onomastyki (i szerzej lingwistyki) idei konsiliencji zgłaszanej przez Edwarda O. Wilsona, czyli jedności wiedzy opartej na integracji nauk humanistycznych, społecznych i biologicznych. Konkluzją omówienia jest pozytywna ocena publikacji.
Bibliografia
Arutûnova, N.D. (1988). Tipy âzykowych značenij. Ocenka. Sobytie. Fakt [Types of Language Meanings. Evaluation. Event. Fact]. Moskva: Nauka.
Bartmiński, J. (red.). (1996–2020). Słownik stereotypów i symboli ludowych [Dictionary of Stereotypes and Folk Symbols] (t. 1–2). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Cieślikowa, A. (1990). Staropolskie odapelatywne nazwy osobowe. Proces onimizacji [Old Polish Deappellative Personal Names. The Process of Onymization]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Cieślikowa, A., Szymowa, J. i Rymut, K. (2000). Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. Cz. 1: Odapelatywne nazwy osobowe [Etymological and Motivational Dictionary of Old Polish Personal Names. Part 1: Deappellative Personal Names]. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN–DWN.
Kojder, M. (2014). Antroponimia historyczna starostwa hrubieszowskiego w XVII i XVIII wieku [Historical Anthroponymy in the Hrubieszów Starosty in the 17th and 18th Centuries]. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Kosyl, C. (1983). Forma i funkcja nazw własnych [Form and Function of Proper Names]. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Kowalik-Kaleta, Z. (2007). Historia nazwisk polskich na tle społecznym i obyczajowym (XII–XV wiek) [History of Polish Surnames against a Social and Moral Background (12th–15th Century)] (t. 1). Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Krzeszowski, T.P. (1994). Parametr aksjologiczny w przedpojęciowych schematach wyobrażeniowych [The axiological parameter in preconceptional image schemata]. Etnolingwistyka, 6, 29–51.
Laskowska, E. (1992). Wartościowanie w języku potocznym [Valuation in Colloquial Language]. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP.
Matusiak-Kempa, I. (2019). Nomen omen. Studium antroponimiczno-aksjologiczne [Nomen Omen. Anthropological and Axiological Study]. Olsztyn: UWM.
Niebrzegowska, S. (1996a). Polski sennik ludowy [Polish Folk Dream Book]. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Niebrzegowska, S. (1996b). Świat wartości sennika ludowego [The world of values of the folk dream book]. Etnolingwistyka, 8, 99–112.
Pleszczyński, J. (2013). Epistemologia komunikacji medialnej. Perspektywa ewolucyjna [The Epistemology of Media Communication: Evolutionary Approach]. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Puzynina, J. (1992). Język wartości [Language of Values]. Warszawa: PWN.
Rutkiewicz-Hanczewska, M. (2013). Genologia onimiczna. Nazwa własna w płaszczyźnie motywacyjno- komunikacyjnej [Onymic Genology. Proper Names on the Motivational and Communicational Level]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Rymut, K. (1999–2001). Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny [Surnames of Poles. Historical and Etymological Dictionary] (t. 1–2). Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN–DWN.
Tomczak, L. (2003). Słownik odapelatywnych nazwisk Polaków [Dictionary of Deappellative Surnames of Poles]. Wrocław: WUWr.