Одноосновные отапеллятивные древнерусские антропонимы с формантом -ко (вводные замечания)

Аффиксальная деривация одноосновных деапеллятивных антропонимов не являлась до сих пор предметом тщательной разработки ни на почве древнепольского, ни на почве древнерусского языков. В имеющихся трудах анализу подвергались в основном только антропонимы без словообразовательных формантов по сравнению в мотивирующими их нарицательными словами. Исключение составляют одноосновные деапеллятивные антропонимы, образованные путем парадигматической деривации. Остальные вопросы структуры славянских отапеллятивных антропонимов, отличающихся по форме от мотивирующих их нарицательных слов, затрагивались очень редко и нуждаются в рассмотрении. Цель настоящей статьи заключается в представлении вводных замечаний о древнерусских одноосновных отапеллятивных антропонимах с суффиксом -ко, засвидетельствованых в избранных текстах XV–XVII вв. В изученных источниках дериваты от одноосновных отапеллятивных антропонимов с формантом -ко (праслав. -ъko, -ьko) представлены шире, чем дериваты с другими суффиксами. Анализ гипокористик с суффиксoм -кo проводится с учетом распределения на: 1. дериваты, созданные в проприальном деривационном пространстве; 2. дериваты, созданные в апеллятивно-проприальном деривационном пространстве.

https://doi.org/10.17651/ONOMAST.67.22

PDF (Русский)

epub

mobi

Bibliografia

Баскаков, Н.А. (1979). Русские фамилии тюркского происхождения [Russian surnames of Turkic origin]. Москва: Наука.

Кюршунова, I.А. (2017). Двуосновные антропонимы в ономастиконе памятников XV–XVII вв. [Two-stem anthroponyms in name list of texts of the 15th–17th centuries]. Научный диалог, 2, 57–74.

Толстая, С.М. (2021). Двусоставные антропонимы в праславянском языке [Two-stem anthroponyms in the Proto-Slavic language]. Вопросы ономастики, 18(2), 9–32.

Трубачев, О.Н. (1968). Из материалов для этимологического словаря фамилий России (Русские фамилии и фамилии, бытующие в России) [From the materials for the etymological dictionary of surnames of Russia (Russian surnames and surnames existing in Russia)]. Этимология, 1966, 3–53.

Трубачев, О.Н. (1988). Праславянская ономастика в Этимологическом словаре славянских языков, вып. 1–13 [Proto-Slavic onyms in Etymological dictionary of slavic languages, vol. 1–13]. Этимология, 1985, 3–10

Cieślikowa, A. (1990). Staropolskie odapelatywne nazwy osobowe: Proces onimizacji. [Old Polish deappellative personal names: The process of onymization]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Cieślikowa, A. (1991). Derywacja paradygmatyczna w staropolskiej antroponimii [Paradigmatic derivation in Old Polish anthroponymy]. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.

Dal = Даль, В.И. (1981–1982). Толковый словарь живого великорусского языка [Explanatory dictionary of the living Great Russian language] (т. 1–4). Москва: Русский язык.

Gala, S. (1993). Apelatywno-antroponimiczne struktury z sufiksem -ajło [Apellative-anthroponymic structures with the suffix -ajło]. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica, 27, 77–85.

Hrynkiewicz-Adamskich, B. (2006). Антропонимия Севера России конца XV–XVI века: Отапеллятивные имена и прозвища, I [Anthroponymy of Northern Russia of the late 15th–16th centuries: Deappellative first names and nicknames, I]. Onomastica, 51, 145–194.

Hrynkiewicz-Adamskich, B. (2007). Антропонимия Севера России конца XV–XVI века: Oтапеллятивные имена и прозвища, II [Anthroponymy of Northern Russia of the late 15th–16th centuries: Deappellative first names and nicknames, II]. Onomastica, 52, 163–206.

Hrynkiewicz-Adamskich, B. (2010). Антропонимия Севера России конца XV–XVI века: Oтапеллятивные имена и прозвища, III [Anthroponymy of Northern Russia of the late 15th–16th centuries: deappellative first names and nicknames, III]. Onomastica, 54, 179–216.

Hrynkiewicz-Adamskich, B. (2012). Siedemnastowieczne imiennictwo osobowe północnej Rosji na tle lokalnej kultury [Personal names in Northern Russia against the background of local culture (17th century)]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Hrynkiewicz-Adamskich, B. (2015). Древнерусские мужские отапеллятивные антропонимы, образованные путем парадигматической деривации [Old Russian deappellative anthroponyms that were derived paradigmatically]. Studia Rossica Posnaniensia, 40(2), 93–107.

Hrynkiewicz-Adamskich, B. (2020). Z wkładu przedstawicieli poznańskiej szkoły onomastycznej w badania nad antroponimią słowiańską: O staroruskich dwuczłonowych imionach osobowych i ich derywatach [Poznań onomastic school representants’ contribution to stu dies in Slavic anthroponymy: On Old Russian two-stem personal names and their derivatives]. W: M. Rutkiewicz- -Hanczewska, J.B. Walkowiak (red.), Wielkopolska nazwami opisana (s. 121–161). Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”.

Kûrš = Кюршунова, И.А. (2010). Словарь некалендарных личных имен, прозвищ и фамильных прозваний Северо-Западной Руси XV–XVII вв. [Dictionary of non-calendar personal names, nicknames and family nicknames of north-western Russia 15th–17th Centuries]. Санкт-Петербург: Дмитрий Буланин.

Malec, M. (1971). Budowa morfologiczna staropolskich złożonych imion osobowych [Morphological structure of Old Polish compound names]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Malec, M. (1977). Staropolskie bezsufiksalne nazwy osobowe z prepozycjami i z negacją, cz. I [Old Polish non-suffixal personal names with prepositions and negation, part I]. Onomastica, 22, 51–77.

Malec, M. (1978). Staropolskie bezsufiksalne nazwy osobowe z prepozycjami i negacją, cz. II [Old Polish non-suffixal personal names with prepositions and negation, part II]. Onomastica, 23, 183–213.

Malec, M. (1982). Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych [Old Polish personal names abbreviated from compound names]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Malec, M. (1998). Początki słowiańskich imion w formie imiesłowów biernych [Beginnings of Slavic personal names in form of passive participles]. W: J. Rusek, W. Boryś (red.), Prasłowiańszczyzna i jej rozpad (s. 305–312). Warszawa: Energeia.

Skulina, T. (1973). Staroruskie imiennictwo osobowe, cz. I [Old Russian Personal Names, part I]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Skulina, T. (1974). Staroruskie imiennictwo osobowe, cz. II [Old Russian Personal Names, part II]. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Sławski, F. (1974). Zarys słowotwórstwa prasłowiańskiego [An outline of the Proto-Slavic word formation]. W: F. Sławski (red.), Słownik prasłowiański (t. 1, s. 43–141). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Sosnowski, J. (2012a). Staroruskie dwuczłonowe imiona osobowe [Old Russian two-stem personal names]. W: D. Paśko-Koneczniak (red.), Współczesne badania nad kulturą, literaturą i językiem rosyjskim (s. 437–450). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.

Sosnowski, J. (2012b). Odapelatywne imiona osobowe w języku rosyjskim XVI wieku [Deappellative personal names in the 16th century Russian]. Slavia Orientalis, 61(4), 447–473.

SRÂ = Бархударов С.Г. и др. (ред.). (1975–2011). Словарь русского языка XI–XVII вв. [Dictionary of Russian language of the 11th–17th centuries] (т. 1–29). Москва: Наука.

Srezn = Срезневский И.И. (1989). Словарь древнерусского языка в трех томах [Dictionary of the Old Russian language in three volumes]. Москва: Книга.

SRNG = Филин Ф.П. и др. (ред.). (1965–2010). Словарь русских народных говоров [The Russian dialect dictionary] (т. 1–43). Ленинград (Санкт-Петербург): Наука.

Tup = Тупиков Н.М. (1903). Словарь древнерусских личных собственных имен [Dictionary of Old Russian personal names]. Санкт-Петербург: Типография И.Н. Скороходова.

Vasm = Фасмер М. (1986–1987). Этимологический словарь русского языка [Etymological dictionary of the Russian language] (т. 1–4; О.Н. Трубачев, перевод) Москва: Прогресс.

Ves = Веселовский, С.Б. (1974). Ономастикон: Древнерусские имена, прозвища и фамилии [Onomasticon: Old Russian first names, nicknames and surnames]. Москва: Наука.

Wójt = Wójtowicz, M. (1986). Древнерусская антропонимия XIV–XV вв. Северо-Восточная Русь [Old Russian anthroponymy of the 14th–15th centuries. North-Eastern Ruthenia]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

WójtS = Wójtowicz, M. (2012). Словарь древнерусских личных именований XI–XIV веков [Dictionary of Old Russian personal names of the 11th–14th centuries]. Poznań: Wydawnictwo PTPN.

Baskakov, N.A. (1979). Russkie familii tûrkskogo proishoždeniâ [Russian surnames of Turkic origin]. Moskva: Nauka.

Cieślikowa, A. (1990). Staropolskie odapelatywne nazwy osobowe: Proces onimizacji. [Old Polish deappellative personal names: The process of onymization]. Wrocław: Zakład Narodowy im.Ossolińskich.

Cieślikowa, A. (1991). Derywacja paradygmatyczna w staropolskiej antroponimii [Paradigmatic derivation in Old Polish anthroponymy]. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.

Dal = Dalʹ, V.I. (1981–1982). Tolkovyj slovarʹ živogo velikorusskogo âzyka [Explanatory dictionary of the living Great Russian language] (Vols. 1–4). Moskva: Russkij âzyk.

Gala, S. (1993). Apelatywno-antroponimiczne struktury z sufiksem -ajło [Apellative-anthroponymic structures with the suffix -ajło]. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica, 27, 77–85.

Hrynkiewicz-Adamskich, B. (2006). Antroponimiâ Severa Rossii konca XV–XVI veka: ot apellâtivnye imena i prozviŝa, I [Anthroponymy of Northern Russia of the late 15th–16th centuries: deappellative first names and nicknames, I]. Onomastica, 51, 145–194.

Hrynkiewicz-Adamskich, B. (2007). Antroponimiâ Severa Rossii konca XV–XVI veka: ot apellâtivnye imena i prozviŝa, II [Anthroponymy of Northern Russia of the late 15th–16th centuries: deappellative first names and nicknames, II]. Onomastica, 52, 163–206.

Hrynkiewicz-Adamskich, B. (2010). Antroponimiâ Severa Rossii konca XV–XVI veka: ot apellâtivnye imena i prozviŝa, III [Anthroponymy of Northern Russia of the late 15th–16th centuries: deappellative first names and nicknames, III]. Onomastica, 54, 179–216.

Hrynkiewicz-Adamskich, B. (2012). Siedemnastowieczne imiennictwo osobowe północnej Rosji na tle lokalnej kultury [Personal names in northern Russia against the background of local culture (17th Century)]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Hrynkiewicz-Adamskich, B. (2015). Drevnerusskie mužskie otapellâtivnye antroponimy, obrazovannye putem paradigmatičeskoj derivacii [Old Russian deappellative anthroponyms that were derived paradigmatically]. Studia Rossica Posnaniensia, 40(2), 93–107.

Hrynkiewicz-Adamskich, B. (2020). Z wkładu przedstawicieli poznańskiej szkoły onomastycznej w badania nad antroponimią słowiańską: O staroruskich dwuczłonowych imionach osobowych i ich derywatach [Poznań onomastic school representants’ contribution to studies in Slavic anthroponymy: On Old Russian two-stem personal names and their derivatives]. In M. Rutkiewicz-Hanczewska & J.B. Walkowiak (Eds.), Wielkopolska nazwami opisana (s. 121–161). Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”.

Kûrš = Kûršunova, I.А. (2010). Slovarʹ nekalendarnyh ličnyh imen, prozviŝ i familʹnyh prozvanij Severo-Zapadnoj Rusi XV–XVII vv. [Dictionary of non-calendar personal names, nicknames and family nicknames of north-western Russia 15th–17th centuries]. Sankt-Peterburg: Dmitrij Bulanin.

Kûršunova, I.А. (2017). Dvuosnovnye antroponimy v onomastikone pamâtnikov XV–XVII vv. [Two-stem anthroponyms in name list of texts of the 15th–17th centuries]. Nаučnyj dialog, 2, 57–74.

Malec, M. (1971). Budowa morfologiczna staropolskich złożonych imion osobowych [Morphological structure of Old Polish compound names]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Malec, M. (1977). Staropolskie bezsufiksalne nazwy osobowe z prepozycjami i z negacją, cz. I [Old Polish non-suffixal personal names with prepositions and negation, part I]. Onomastica, 22, 51–77.

Malec, M. (1978). Staropolskie bezsufiksalne nazwy osobowe z prepozycjami i negacją, cz. II [Old Polish non-suffixal personal names with prepositions and negation, part II]. Onomastica, 23, 183–213.

Malec, M. (1982). Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych [Old Polish personal names abbreviated from compound names]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Malec, M. (1998). Początki słowiańskich imion w formie imiesłowów biernych [Beginnings of Slavic personal names in form of passive participles]. W: J. Rusek, W. Boryś (red.), Prasłowiańszczyzna i jej rozpad (pp. 305–312). Warszawa: Energeia.

Skulina, T. (1973). Staroruskie imiennictwo osobowe, cz. I [Old Russian personal names, part I]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Skulina, T. (1974). Staroruskie imiennictwo osobowe, cz. II [Old Russian personal names, part II]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Sławski, F. (1974). Zarys słowotwórstwa prasłowiańskiego [An outline of the Proto-Slavic word formation]. In F. Sławski (Ed.), Słownik prasłowiański (Vol. 1, pp. 43–141). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Sosnowski, J. (2012a). Staroruskie dwuczłonowe imiona osobowe [Old Russian two-stem personal names]. In D. Paśko-Koneczniak (Ed.), Współczesne badania nad kulturą, literaturą i językiem rosyjskim (pp. 437–450). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.

Sosnowski, J. (2012b). Odapelatywne imiona osobowe w języku rosyjskim XVI wieku [Deappellative personal names in the 16th century Russian]. Slavia Orientalis, 61(4), 447–473.

SRÂ = Barhudarov S.G . et al. (Eds.). (1975–2011). Slovarʹ russkogo âzyka XI–XVII vv. [Dictionary of the Russian language of the 11th–17th centuries] (Vols. 1–29). Moskva: Nauka.

Srezn = Sreznevskij I.I. (1989). Slovarʹ drevnerusskogo âzyka v treh tomah [Dictionary of the Old Russian language in three volumes]. Моskva: Kniga.

SRNG = Filin F.P. et al. (Eds.). (1965–2010). Slovarʹ russkih narodnyh govorov [The Russian dialect dictionary] (t. 1–43). Leningrad (Sankt-Peterburg): Nauka.

Tolstaâ, S.M. (2021). Dvusostavnye antroponimy v praslavânskom âzyke [Two-stem anthroponyms in the Proto-Slavic language]. Vоprosy onomastiki, 18(2), 9–32.

Trubačev, O.N. (1968). Iz materialov dlâ ètimologičeskogo slovarâ familij Rossii (Russkie familii i familii, bytuûŝie v Rossii) [From the materials for the etymological dictionary of surnames of Russia (Russian surnames and surnames existing in Russia)]. Ètimologiâ, 1966, 3–53.

Trubačev, О.N. (1988). Praslavânskaâ onomastika v Ètimologičeskom slovare slavânskih âzykov, vyp. 1–13 [Proto-Slavic onyms in Etymological Dictionary of Slavic Languages, vols. 1–13]. Ètimologiâ, 1985, 3–10.

Tup = Tupikov N.M. (1903). Slovarʹ drevnerusskih ličnyh sobstvennyh imen [Dictionary of Old Russian personal names]. Sankt-Peterburg: Tipografiâ I.N. Skorohodova.

Vasm = Fasmer M. (1986–1987). Ètimologičeskij slovar’ russkogo âzyka [Etymological dictionary of the Russian language] (Vols. 1–4; O.N. Trubačev, Trans.). Moskva: Progress.

Ves = Veselovskij, S.B. (1974). Onomastikon. Drevnerusskie imena, prozviŝa i familii [Onomasticon. Old Russian first names, nicknames and surnames]. Моskva: Nauka.

Wójt = Wójtowicz, M. (1986). Drevnerusskaâ antroponimiâ XIV–XV vv. Severo-Vostočnaâ Rusʹ [Old Russian anthroponymy of the 14th–15th centuries. North-eastern Ruthenia]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

WójtS = Wójtowicz, M. (2012). Slovarʹ drevnerusskih ličnyh imenovanij XI–XIV vekov [Dictionary of Old Russian personal names of the 11th–14th centuries]. Poznań: Wydawnictwo PTPN.