Słowa kluczowe
kanon kultury
nazwy ulic
upamiętnienie
banalność
Streszczenie
W referacie przedstawiona będzie interpretacja całościowo pojmowanej toponimii miejskiej jako emanacji polskiego kanonu kultury. Kanon kultury jest, w ujęciu socjologicznym, zbiorem toposów i postaci o szczególnym znaczeniu dla danej zbiorowości. Jako taki stanowi rodzaj pamięci kolektywnej i „wiedzy uwspólnionej”, która powinna być znana wszystkim uczestnikom danej wspólnoty kulturowej. Reprezentacjami tego kanonu są programy nauczania, teksty kultury, rocznice i inne nośniki pamięci – w tym również nazewnictwo upamiętniające. W tym referacie komemoratywne nazwy ulic i placów zostaną zinterpretowane jako emanacja polskiego kanonu kultury w formie zbanalizowanej – w duchu koncepcji banalnego nacjonalizmu M. Billiga. Nazwy miejskie poprzez ich umocowanie w przestrzeni są reifikowanymi nośnikami wartości i pamięci, a przez praktykowanie w codziennej komunikacji są naturalizowane i funkcjonują na zasadzie banalnych „przypominaczy”. Banalność tego rodzaju paradoksalnie stanowi o ich sile. Wartości utrwalone w taki sposób stają się elementami codziennych praktyk społecznych, a więc przenikają do poziomu zachowań bez konieczności siłowego wprowadzania i utrwalania – wzmacniając w ten sposób narodowy kanon kultury.
Bibliografia
Assman, J. (2015). Pamięć kulturowa [Cultural memory]. Warszawa: Scholar.
Azaryahu, M. (1996). The Power of Commemorative Street Names. Environment and Planning D: Society and Space, 14(3), 311–330. https://doi.org/10.1068/d140311
Bartmiński, J. (2016). Słowa klucze, kulturemy, koncepty kulturowe [Keywords, culturemes, cultural concepts]. Przegląd Humanistyczny, 3, 21–29.
Bartmiński, J., Grzeszczak, M. (2014). Jak rekonstruować kanon wartości narodowych i europejskich? [How to reconstruct the canon of national and European values?]. Etnolingwistyka, 26, 21–44.
Berg, L.D., Kearns, R.A. (2009). Naming as Norming: Race, Gender and the Identity Politics of Naming Places in Aotearoa/New Zealand. W: L.D. Berg, J. Voulteenaho (red.), Critical Toponymies. The Contested Politics of Place Naming (s. 19–51). Farnham-Burlington: Ashgate.
Billig, M. (2008). Banalny nacjonalizm [Banal nationalism], tłum. M. Sekerdej. Kraków: Znak. (Oryginalna praca opublikowana w 1995 r.).
Edensor, T. (2002). Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne [National identity, popular culture and everyday life], tłum. A. Sadza. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dawidejt-Drobek, E. (2015). Nazwy ulic w Nysie w kontekście pamięci kulturowej [The names of streets in Nysa within the context of cultural memory]. Opole: Instytut Śląski w Opolu.
Duda, B. (2018). Miasto w świecie dyskursów [A city in the world of discourses]. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Fabiszak, M., Brzezińska, A.W. (2020). Konflikt pamięci czy konflikt władzy? Strategie językowe w dyskusji nad zmianą nazwy ulicy w Poznaniu [Conflict of memory or conflict of power? Linguistic strategies in the debate over the renaming of a street in Poznań]. Tekst i dyskurs — Text und Diskurs, 13, 81–99.
Fleischer, M. (2003). Polska symbolika kolektywna [Polish collective symbols]. Wrocław: Dolnośląska Szkoła Wyższa Edukacji TWP.
Gorter, D., Cenoz, J. (2024). A Panorama of Linguistic Landscape Studies. Bristol: Multilingual Matters.
Jastrzębski, J. (1994). Metamorfozy kanonu [Metamorphoses of the canon]. Znak, 470, 12–17.
Järlehed, J. (2017). Genre and metacultural displays: The case of street-name signs. Linguistic Landscape 3 (3), 286–305. https://doi.org/10.1075/ll.17020.jar
Kania, I. (1994). Kanon kultury: sztywna forma czy żywa treść? [Cultural canon: rigid form or live content?]. Znak, 38–44.
Kłoskowska, A. (2005). Kultury narodowe u korzeni [National cultures in their roots]. Warszawa: PWN.
Kurczewska, J. (2000). Kanon kultury narodowej [Canon of national culture]. W: J. Kurczewska (red.), Kultura narodowa i polityka (s. 25–63). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Kurczewska, J. (2002). Patriotyzm(y) polskich polityków [Patriotism(s) of the Polish politicians]. Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN.
Kwiatkowski, P.T. (2008). Pamięć zbiorowa społeczeństwa polskiego w okresie transformacji [Collective memory of the Polish society in the period of transformation]. Warszawa: Scholar.
Malicki, K. (2018). Kanony historyczne polskiej młodzieży. Zmiana czy kontynuacja? [Historical canons of the Polish youth. Change or stagnation?]. W: Z. Bogumił, A. Szpociński (red.), Stare i nowe tendencje w obszarze pamięci społecznej (s. 55–76). Warszawa: Scholar.
Miłosz, C. (1994). Kanon, ale czyj? [The canon, but whose?]. Znak, 470, 50–52.
Myszka, A. (2018). Pamiątkowe nazwy ulic — rozważania terminologiczne [Commemorative names of streets — a deliberation on terminology]. Onomastica, 62, 113–128.
Nagórko, A., Łaziński, M., Burkhardt , H. (2004). Dystynktywny słownik synonimów [Distinctive dictionary of synonyms]. Kraków: Universitas.
Nora, P. (2022). Między pamięcią a miejscem [Between memory and place] (J. M. Kłoczowski, tłum.). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Pisarek, W. (2002). Polskie słowa sztandarowe i ich publiczność [Polish flag words and their audiences]. Kraków: Universitas.
Rak, M., (2015). Kulturemy podhalańskie [The Podhale culturemes]. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Rutkowski, M., Skowronek, K. (2020). Onomastyczna analiza dyskursu [Onomnastic discourse analysis]. Kraków: Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica.
Scollon, R., Scollon, S.W. (2003). Discourses in place: Language in the material world. London: Routledge.
Szacka, B. (2006). Czas przeszły, pamięć, mit [Past time, memory, and the myth]. Warszawa: Scholar.
Szpociński, A. (2021). Współczesna kultura historyczna i jej przemiany [Contemporary historical culture and its changes]. Warszawa: Scholar.
Wierzbicka, A. (2007). Słowa klucze. Różne języki, różne kultury [Key words. Various languages, various cultures]. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Zarzycka, G. (2019). Kulturemy polskie — punkty widzenia, techniki ich wydobywania i negocjowania. Stosowanie perspektywy etnolingwistycznej w glottodydaktyce polonistycznej [Polish culturemes — points of view, techniques of their extraction and negotiation. Application of ethnolinguistic perspective in Polish language glottodidactics]. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, 26, 425–441. https://doi.org/10.18778/0860-6587.26.29