Słowa kluczowe
nazewnictwo miejskie
dyskurs nazewniczy
Streszczenie
Mimo że skwery istniały w miastach polskich od dawna, nazwy własne zaczęto im nadawać dopiero w obecnym stuleciu. W kraju istnieje obecnie blisko półtora tysiąca nazwanych tego typu obiektów; ich liczba stale wzrasta, a prowadzone przez lokalne samorządy banki nazw oczekujących na wykorzystanie wciąż się rozrastają. Obserwacja tego procesu nominacji to rodzaj naturalnego eksperymentu społecznego, w którym nazwa miejska w znacznym stopniu uwalnia się od tradycyjnie jej przypisywanej dotąd funkcji pragmatycznej oraz wiążących się z tą funkcją ograniczeń, dotyczących np. długości, łatwości artykulacyjnej, spójności z gniazdem semantycznym czy jednoznaczności adresowej. Przedmiotem artykułu jest synchroniczna analiza wszystkich nazw skwerów Polski w ujęciu terytorialnym oraz w podziale na kategorie semantyczne. Tekst odpowiada na pytania, czy istnieją miasta lub województwa, gdzie są one bardziej popularne, oraz jakie tendencje motywacyjne ich nominacji przeważają. Ocenie podlega także społeczny odbiór ich powstawania (na wybranych przykładach), a niekiedy towarzyszące mu kontrowersje i spory. Autorki zastanawiają się zarazem, na jakie potrzeby społeczne odpowiada kreacja nazw skwerów, i jaka może być przyszłość oraz późniejsze konsekwencje tej nowej mody nazewniczej.
Bibliografia
Billig, M. (2008). Banalny nacjonalizm [Banal nationalism], tłum. M. Sekerdej. Kraków: Znak.
Bobiński, M. (2009, 27 marca). Skwer Wolnego Tybetu — Warszawa bała się Chin, Olsztyn nie. Naszemiasto.pl. https://naszemiasto.pl/skwer-wolnego-tybetu-warszawa-bala-sie-chin-olsztyn-nie/ar/c2-4430798
Bubak, J. (1965). Nazwy przeniesione w polskiej toponomastyce [Transferred names in Polish toponomastics], cz. I. Onomastica, 10, 50–73.
Bubak, J. (1966). Nazwy przeniesione w polskiej toponomastyce [Transferred names in Polish toponomastics], cz. II. Onomastica, 11, 43–61.
Gałkowski, A. (2020). Feminine urbanonymy in Polish and Italian linguistic landscapes. Lege Artis. Language Yesterday, Today, Tomorrow, 5(1), 2–53.
Handke, K. (1992). Polskie nazewnictwo miejskie [Polish urban names]. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Omnitech Press.
Handke, K. (1997). Przemiany w polskim nazewnictwie miejskim ostatniego półwiecza jako obraz działań pragmatycznych [Changes in Polish urban naming in the last half-century as an image of pragmatic action]. W: K. Handke, H. Popowska-Taborska (red.), Rozważania i analizy językoznawcze. Wybór prac wydanych z okazji 65. urodzin Autorki (s. 469–476). Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Kaleta, Z. (1998). Teoria nazw własnych [Theory of proper names]. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (s. 15–36). Warszawa — Kraków: Instytut Języka
Polskiego PAN.
Kursa, M. (2022, 28 września). Centrum Krakowa szatkowane na skwery upamiętniające kogoś. Rada Dzielnicy I mówi „stop” [Krakow’s center divided into squares commemorating someone. District I council says “stop”]. Gazeta Wyborcza. https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,28959751,centrum-krakowa-szatkowane-na-skwery-upamietniajace-kogos-rada.html
LOS. (2022, 25 lipca). Oto najbiedniejsze gminy w kraju. Od „polskiego Kuwejtu” dzieli je przepaść. Money.pl. https://www.money.pl/gospodarka/oto-najbiedniejsze-gminy-w-polsce-od-polskiego-kuwejtu-dzieli-je-przepasc-6794258187754368a.html
Nisbett, R.E. (2015). Geografia myślenia. Dlaczego ludzie Wschodu i Zachodu myślą inaczej? (przeł. E. Wojtych) [The geography of thought: How Asians and Westerners think differently… and why]. Sopot: Smak Słowa.
Oronowicz-Kida, E. (2014). Oficjalne nazwy wiejskich ulic w województwie podkarpackim: studium językowo-kulturowe [Official names of streets in the villages of the Podkarpackie Voivodship: A linguistic and cultural study]. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Rutkiewicz-Hanczewska, M. (2013). Genologia onimiczna. Nazwa własna w płaszczyźnie motywacyjno-komunikatywnej [Onymic genology. Proper name on a motivational and communicational level]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Rutkiewicz-Hanczewska, M., Walkowiak, J. (2023). Kobiety w nazwach polskich ulic nadanych w latach 2018–2022: stagnacja czy zmiana? [Women in Polish street names: stagnation or change?]. Język Polski, 4, 91–108.
Rutkowski, M. (2024). Polska toponimia miejska jako banalny kanon kultury [Polish urban toponymy as a banal canon of culture]. Onomastica, 68, 29–41. https://doi.org/10.17651/ONOMAST.68.3
Rutkowski, M., Skowronek, K. (2020). Onomastyczna analiza dyskursu [Onomastic discourse analysis]. Kraków: Wydawnictwa Akademii Górniczo-Hutniczej.
Treder, J. (1979). Nazwy ponowione wśród nazw przeniesionych [Reiterated names among the transferred ones]. Onomastica, 24, 19–43.
Treder, J. (1980). Nazwy typu Betlejem, Brazylia, Warszawa na Kaszubach [Names like Betlejem, Brazylia, Warszawa in Kashubia]. Jantarowe Szlaki, 23, 56–57.
Walkowiak, J. (2022). These garden squares are made for naming: New onyms in Polish urban space. W: O. Felecan, A. Bugheşiu (red.), Proceedings of the Fifth International Conference on Onomastics “Name and Naming” — Multiculturalism in Onomastics (s. 559–569). Cluj Napoca: Editura Mega.
Walkowiak, J., Rutkiewicz-Hanczewska, M. (2022). Nazwa w poszukiwaniu obiektu, czyli o nowej tendencji w nazewnictwie polskich miast ze szczególnym uwzględnieniem urbanonimii Poznania [A name in search of an object: The most recent trend in the naming of Polish cities with particular reference to the urbanonymy of Poznan]. W: M. Rutkiewicz-Hanczewska, J. Walkowiak (red.), Wielkopolska nazwami opisana (T. 2, s. 60–78). Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”.
Zagórski, Z. (2008). Nazwy części miasta (dzielnic, osiedli, wsi, osad miejskich) [Names of parts of the city (districts, settlements, villages, urban settlements)]. W: Z. Zagórski (red.), Nazewnictwo geograficzne Poznania. Zbiór studiów (s. 29–40). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.