Słowa kluczowe
nazwy rzek
derywaty odantroponimiczne
chronologia
geografia nazewnicza
Streszczenie
Deanthroponymic Potamonyms in the Vistula River Basin (Methodological Problems and Typology of Names)
Water names, using the genetic-motivational criteria, can be divided into two superior groups: deappellative and deproprial hydronyms. Among the hydronyms derived from proper names, one can distinguish between the detoponymic and deanthroponymic. The names of flowing waters from anthroponyms are the subject of this article. Preliminary statistical data regarding deanthroponymic potamonyms in the Vistula river basin, their chronology, naming models, word formation bases and geographical distribution are presented. The results of the analysis show that the deanthroponymic potamonyms account for approximately 6.8% of the names of flowing waters of the Vistula river basin, estimated at more than 13,500. They appear sporadically in documents as early as in the 13th century, with only 12% visible until the 16th century, with most of them not being noticed until the 19th and 20th centuries. Such a statistical distribution is typical for the names of the flowing waters of that basin. Deanthroponymic names of rivers represent a variety of naming models, but most often appear as a part of compound names created with the suffix -ów, one-word formations with the same suffix and derivatives from the suf. -ka. They mainly identify objects located between the Soła River and the Dunajec River, especially in the Dunajec River basin, so in mountainous and submontainous areas, as K. Rymut claimed. The basis of such potamonyms are mainly personal names with different motivations, rarely being ethnonyms and first names.
Bibliografia
Babik, Z. (2001). Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich (w granicach wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny) [The Oldest Naming Layer in Polish Lands (within the Limits of Early Medieval Slavdom)]. Kraków: Universitas.
Bijak, U., Czopek-Kopciuch, B. (2007). Imiona w nazwach jezior i stawów w Polsce [Personal Names in the Names of Polish Lakes and Ponds]. Jezikoslovni zapiski, 14, s. 59–82.
Bijak, U. (2013). Nazwy wodne dorzecza Wisły. Potamonimy odapelatywne [Hydronyms of the Vistula River Basin. Appellative-derived Potamonyms]. Kraków: IJP PAN.
Bilut, E. (1989). Klasyfikacja semantyczna nazw wodnych [Semantic Classification of Water Names]. W: K. Rymut (red.). Hydronimia słowiańska I. Materiały z IX konferencji Komisji Onomastyki Słowiańskiej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów, Mogilany, 16–18 IX 1986 r. [Slavonic Hydronymy I. Materials from the 9th Conference of the Slavic Onomastics Commission at the International Committee of Slavists, Mogilany, 16–18 September 1986] (s. 151–166). Wrocław–Warszawa: Ossolineum.
Bubak, J. (1970). Nazwiska ludności starostwa nowotarskiego. Część I [Names of the Population of the Nowy Targ Starostwo. Part I]. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Duma, J. (1999). Nazwy rzek lewobrzeżnego Mazowsza (z całym dorzeczem Pilicy) [River Names of the Left Bank of Mazovia (with the whole of the Pilica River Basin)].Warszawa: TWN.
ESHP — Elektroniczny słownik hydronimów Polski [Electronic Dictionary of Hydronyms in Poland], http://eshp.ijp.pan.pl.
Górnowicz, H. (1988). Synteza hydronimii dorzecza dolnej Wisły [Synthesis of the Hydronymy of the Basin of the Lower Vistula]. Gdańskie Studia Językoznawcze, IV, s. 29–41.
HE I — Górnowicz, H. (1985). Gewässernamen im Flußgebiet der unteren Weichsel (Nazwy wodne dorzecza dolnej Wisły). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
HE III — Rieger, J. (1988). Gewässernamen im Flußgebiet des Wisłok (Nazwy wodne dorzecza Wisłoka). Wiesbaden–Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
HE IX — Rymut, K. (1993). Gewässernamen im Flußgebiet der oberen Weichsel von der Quelle bis zu Soła und Przemsza (Nazwy wodne dorzecza górnej Wisły od źródeł do Soły i Przemszy). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
HE VI — Mól, H. (1990). Gewässernamen im Flußgebiet des Wieprz (Hydronimia dorzecza Wieprza). Wiesbaden–Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
HE X — Bilut, E. (1995). Gewässernamen im Flußgebiet des westlichen Bug (Nazwy wodne dorzecza Bugu). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
HE XII — Rymut, K. (1996). Rechte Zuflüsse zur Weichsel zwischen Soła und Dunajec (Nazwy wodne prawobrzeżnych dopływów Wisły między Sołą a Dunajcem). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
HE XIII — Rymut, K., Majtán, M. (1998). Gewässernamen im Flußgebiet des Dunajec (Nazwy wodne dorzecza Dunajca). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
HE XIV — Duma, J. (1999). Gewässernamen im Linken Zuflußgebiet der Weichsel zwischen Pilica und Brda (Nazwy wodne w zlewisku lewych dopływów Wisły od Pilicy po ujście Brdy). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
HE XV — Rymut, K. (2000). Gewässernamen im rechten Zuflußgebiet der Weichsel zwischen Dunajec und Wisłok (Nazwy prawobrzeżnych dopływów Wisły między Dunajcem a Wisłokiem). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
HE XVI — Rymut, K. (2001). Gewässernamen im linken Zuflußgebiet der Weichsel zwischen Przemsza und Pilica (Nazwy lewobrzeżnych dopływów Wisły od Przemszy do Pilicy). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
HE XVII — Rieger, J. (2003). Gewässernamen im Flußgebiet des San, Teil I: Die fließenden Gewässer. A–O (Nazwy wodne dorzecza Sanu, I: Nazwy wód płynących. A–O). Wiesbaden–
Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
HE XVIII — Rieger, J. (2004). Gewässernamen im Flußgebiet des San, Teil I: Die fließenden Gewässer. P–Ż; Teil II: Die stehenden Gewässer (Nazwy wodne dorzecza Sanu, I: Nazwy wód płynących. P–Ż; II: Nazwy wód stojących). Wiesbaden–Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
HE XIX — Biolik, M. (2005). Gewässernamen im Flußgebiet der Narew von der Quelle bis zur Einmündung der Biebrza, Teil I: Die fließenden Gewässer (Nazwy wodne dorzecza Narwi od źródeł do ujścia Biebrzy, I: Nazwy wód płynących). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Hladký, J. (2004). Hydronymia povodia Nitry [Hydronymy of the Nitra River Basin]. Trnava: Trnavská univerzita.
Krško, J. (2006). Antroponymá ako motivanty terénnych názvov a hydroným [Anthroponyms as Naming Motives of Feature Names and Hydronyms]. Acta onomastica, XLVII, s. 326–336.
Lubaś, W. (1963). Nazwy terenowe powiatów jasielskiego i krośnieńskiego [Place Names of the Jasło and Krosno Counties]. Onomastica, VIII, s. 195–236.
Łapicz, C. (1981). Terminologia geograficzna w ruskich gwarach Białostocczyzny na tle wschodniosłowiańskim [Geographical Terminology in the Russian Dialects of Białystok Region Against the East Slavonic Background]. Warszawa-Poznań-Toruń: PWN.
Mól, H. (1996). Budowa słowotwórcza nazw wodnych dorzecza Wieprza [Word Formation of the Water Names in the Wieprz River Basin]. W: K. Rymut (red.). Hydronimia słowiańska II. Materiały z Międzynarodowej Konferencji Hydronimicznej, Mogilany, 20–24 września 1994 r. [Slavonic Hydronymy II. Materials from the International Hydronymic Conference, Mogilany, September 20–24, 1994] (s. 33–46). Kraków: Wyd. IJP PAN.
NMPol — Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany [Place Names of Poland. History. Origin. Changes]. T. I–XV. K. Rymut (red.) i inni. Kraków: IJP PAN, 1996–2018.
Rieger, J. (1969). Nazwy wodne dorzecza Sanu [Water Names in San River Basin]. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
RymSEN — Rymut, K. (1999–2001). Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny [The Surnames of Poles. Historical-etymological Dictionary]. I: A–K, II: L–Ż. Kraków: IJP PAN. Rymut, K. (1998). Nazwy wodne [Water Names]. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.). Polskie nazwy własne. Encyklopedia [Polish Proper Names. Encyclopaedia] (s. 269–281). Warszawa–Kraków: TNW — IJP PAN.
Rzetelska-Feleszko, E. (1993). Nazwy geograficzne [Geographical Names]. W: Encyklopedia kultury polskiej XX wieku [Encyclopaedia of 20th Century Polish Culture]. T. 2: J. Bartmiński (red.): Współczesny język polski [Contemporary Polish Language] (s. 403–444). Wrocław: Wiedza o Kulturze.
Rzetelska-Feleszko, E., Duma, J. (1977). Nazwy rzeczne Pomorza między dolną Wisłą a dolną Odrą [River Names of Pomerania Between the Lower Vistula and the Lower Oder]. Wrocław–
Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN.
Snazw — Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych [Dictionary of Surnames Currently Used in Poland]. Wyd. K. Rymut. T. I–X. Kraków: IJP PAN, 1992–1994.
Udolph, J. (1990). Die Stellung der Gewässernamen Polens innerhalb der alteuropäischen Hydronymie. Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag.
Wiśniewski, J. (1975). Dzieje osadnictwa w powiecie grajewskim do połowy XVI wieku [History of the Settlement in Grajewo County until the Mid-sixteenth Century. W: Studia i materiały do dziejów powiatu grajewskiego [Studies and Materials for the History of the Grajewo County]. I (s. 9–252). Warszawa.
Wolnicz-Pawłowska, E. (2013). O nazwach wodnych w Polsce [About Water Names in Poland]. Warszawa: DiG.