Keywords
toponym
translation
New Testament
tradition
translation
New Testament
tradition
Abstract
The author tries to mark the beginnings of the Polish tradition of translating the New Testament’s geographical names. His research is based on the oldest Polish versions of the New Testament that, until now, have scarcely been dealt with in linguistics: the Szarffenberg’s New Testament from 1556 and parts of the medieval translations. The comparison of these oldest texts with those from the 16th and 20th century, both Catholic ones based on the Latin Vulgate and Protestant ones based on the Greek text, shows that the tradition of translating proper names remained — as far as the linguistic shape of toponyms was concerned — under the considerable influence of translations from the Vulgate. However, that tradition was often modified by the pragmatics of translation.
References
Belcarzowa, E. (1989). Niektóre osobliwości leksykalne Biblii tzw. Leopolity. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
Bieńkowska, D. (1994). Szeregi wyrazowe w przekładzie Biblii Leopolity (z problemów kształtowania się synonimii staropolskiej). Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, 39, s. 5–17.
Bieńkowska, D. (2002). Polski styl biblijny. Łódź: Archidiecezjalne Wyd. Łódzkie.
Breza, E. (1992). Odmiana nazw własnych w Nowym Testamencie Biblii Wujka i Biblii Tysiąclecia. W: M. Kamińska, E. Małek (red.), Biblia a kultura Europy. T. 1. Łódź: Wyd. UŁ, s. 152–159.
Frankowski, J. (1975). „Biblia Tysiąclecia” i problematyka dzisiejszych polskich przekładów Pisma Świętego. Znak, 6, s. 709–737.
Gruda, S. (2013). Krytyczna edycja Ewangelii z Nowego Testamentu Szarffenbergowskiego z 1556 r. — transkrypcja i komentarz językowy. Warszawa. [Niepublikowana praca magisterska, powstała pod kierunkiem dr hab. Aliny Kępińskiej, Uniwersytet Warszawski].
Karpluk, M. (1972). Ślady liturgii słowiańskiej w staropolskich imionach chrześcijańskich (Koźma, Łuka). Z Polskich Studiów Slawistycznych, IV, s. 155–161.
Kępińska, A., W iniarska-Górska, I. (2015). Ciągłość i zmiana w języku w świetle polskich szesnastowiecznych przekładów Ewangelii. Biuletyn PTJ , 71, s. 223–239.
Kossowska, M. (1968). Biblia w języku polskim. T. 1. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.
Kudasiewicz, J. (1973). Nazwy Jeruzalem i Jerozolima w użyciu św. Łukasza. Roczniki Teologiczno-Kanoniczne, 20, zesz. 1, s. 17–36.
Kwilecka, I. (2003). O nowe spojrzenie na staropolskie przekłady Biblii. W: taż. Studia nad staropolskimi przekładami Biblii. Poznań: UAM . Wydział Teologiczny, s. 127–129. [Pierwodruk 1973].
Leńczuk, M. (2016). Staropolskie tłumaczenia Nowego Testamentu — bariery i możliwości badawcze. W: M. Mączyński, E. Horyń, E. Zmuda (red.), W W kręgu dawnej polszczyzny. T. 1. Kraków: Akademia Ignatianum– WAM WAM , s. 113–119.
Łuczak, A. (2016). Droga Szymona Budnego do krytycznego wydania Nowego Testamentu z 1574 roku. Warszawa: Instytut Slawistyki PAN PAN .
Malec, M. (2003). Onomastyka w „Rozmyślaniu przemyskim”’. Polonica, XXII–XXIII, s. 345–390.
Matuszczyk, B. (1992). Dialektyzmy Biblii Leopolity (1561) na tle polszczyzny literackiej 2. poł. XVI wieku. W: M. Kamińska, E. Małek (red.), Biblia a kultura Europy. T. 1. Łódź: Wyd. UŁ, s. 160–177.
Mielcarek, K. (2008). Ιερουσαλημ, Ιεροσολυμα. Starotestamentowe i hellenistyczne korzenie Łukaszowego obrazu świętego miasta w świetle onomastyki greckiej. Lublin: Wyd. KUL.
Miłosz, C. (1980). Słowo wstępne tłumacza. W: tenże, Księga Hioba. Paryż: Éditions du Dialogue.
Moszyński, L. (1997). Szymon Budny jako onomasta. I. Antroponimia. W: H. Popowska-Taborska, J. Duma (red.), Onomastyka i dialektologia. Warszawa: SOW , s. 187–196.
Pastuchowa, M. (2008). Ukryte dziedzictwo. Ślady dawnej leksyki w słownictwie współczesnej polszczyzny. Katowice: Wyd. UŚ.
Pietkiewicz, R. (2003). Pismo Święte w języku polskim w latach 1518–1638. Sytuacja wyznaniowa w Polsce a rozwój edytorstwa biblijnego. Wrocław: UWr. Wydział Filologiczny. Instytut Bibliotekoznawstwa, http://digital.fides.org.pl/Content/728/Pietkiewicz-Doktorat.pdf (dostęp: 25 I 2017).
Rospond, S. (1980). Onomastica sacra w N N owym Testamencie. 1: Jerozolima — Jeruzalem. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 33, nr 4, s. 207–212.
Rzetelska-Feleszko, E. (1998). Nazwy Żydów w słowiańskich przekładach Nowego Testamentu. W: M. Kamińska, E. Umińska-Tytoń (red.), Funkcja słowa w ewangelizacji. Łódź: Archidiecezjalne Wyd. Łódzkie, s. 213–224.
Szurek, M. M. (2015). Biblijne nomina propria w aspekcie historyczno-porównawczym (na materiale Biblii Jakuba Wujka i Biblii Gdańskiej). Onomastica, LIX, s. 321–339.
Vrtel-Wierczyński, S. (1963). Wybór tekstów staropolskich. Czasy najdawniejsze do roku 1543. Warszawa: PWN.
Wilkoń, A. (2010). Trwanie a zmiana w języku. LingVaria, 5, nr 2 (10), s. 69–74.
Bieńkowska, D. (1994). Szeregi wyrazowe w przekładzie Biblii Leopolity (z problemów kształtowania się synonimii staropolskiej). Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, 39, s. 5–17.
Bieńkowska, D. (2002). Polski styl biblijny. Łódź: Archidiecezjalne Wyd. Łódzkie.
Breza, E. (1992). Odmiana nazw własnych w Nowym Testamencie Biblii Wujka i Biblii Tysiąclecia. W: M. Kamińska, E. Małek (red.), Biblia a kultura Europy. T. 1. Łódź: Wyd. UŁ, s. 152–159.
Frankowski, J. (1975). „Biblia Tysiąclecia” i problematyka dzisiejszych polskich przekładów Pisma Świętego. Znak, 6, s. 709–737.
Gruda, S. (2013). Krytyczna edycja Ewangelii z Nowego Testamentu Szarffenbergowskiego z 1556 r. — transkrypcja i komentarz językowy. Warszawa. [Niepublikowana praca magisterska, powstała pod kierunkiem dr hab. Aliny Kępińskiej, Uniwersytet Warszawski].
Karpluk, M. (1972). Ślady liturgii słowiańskiej w staropolskich imionach chrześcijańskich (Koźma, Łuka). Z Polskich Studiów Slawistycznych, IV, s. 155–161.
Kępińska, A., W iniarska-Górska, I. (2015). Ciągłość i zmiana w języku w świetle polskich szesnastowiecznych przekładów Ewangelii. Biuletyn PTJ , 71, s. 223–239.
Kossowska, M. (1968). Biblia w języku polskim. T. 1. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.
Kudasiewicz, J. (1973). Nazwy Jeruzalem i Jerozolima w użyciu św. Łukasza. Roczniki Teologiczno-Kanoniczne, 20, zesz. 1, s. 17–36.
Kwilecka, I. (2003). O nowe spojrzenie na staropolskie przekłady Biblii. W: taż. Studia nad staropolskimi przekładami Biblii. Poznań: UAM . Wydział Teologiczny, s. 127–129. [Pierwodruk 1973].
Leńczuk, M. (2016). Staropolskie tłumaczenia Nowego Testamentu — bariery i możliwości badawcze. W: M. Mączyński, E. Horyń, E. Zmuda (red.), W W kręgu dawnej polszczyzny. T. 1. Kraków: Akademia Ignatianum– WAM WAM , s. 113–119.
Łuczak, A. (2016). Droga Szymona Budnego do krytycznego wydania Nowego Testamentu z 1574 roku. Warszawa: Instytut Slawistyki PAN PAN .
Malec, M. (2003). Onomastyka w „Rozmyślaniu przemyskim”’. Polonica, XXII–XXIII, s. 345–390.
Matuszczyk, B. (1992). Dialektyzmy Biblii Leopolity (1561) na tle polszczyzny literackiej 2. poł. XVI wieku. W: M. Kamińska, E. Małek (red.), Biblia a kultura Europy. T. 1. Łódź: Wyd. UŁ, s. 160–177.
Mielcarek, K. (2008). Ιερουσαλημ, Ιεροσολυμα. Starotestamentowe i hellenistyczne korzenie Łukaszowego obrazu świętego miasta w świetle onomastyki greckiej. Lublin: Wyd. KUL.
Miłosz, C. (1980). Słowo wstępne tłumacza. W: tenże, Księga Hioba. Paryż: Éditions du Dialogue.
Moszyński, L. (1997). Szymon Budny jako onomasta. I. Antroponimia. W: H. Popowska-Taborska, J. Duma (red.), Onomastyka i dialektologia. Warszawa: SOW , s. 187–196.
Pastuchowa, M. (2008). Ukryte dziedzictwo. Ślady dawnej leksyki w słownictwie współczesnej polszczyzny. Katowice: Wyd. UŚ.
Pietkiewicz, R. (2003). Pismo Święte w języku polskim w latach 1518–1638. Sytuacja wyznaniowa w Polsce a rozwój edytorstwa biblijnego. Wrocław: UWr. Wydział Filologiczny. Instytut Bibliotekoznawstwa, http://digital.fides.org.pl/Content/728/Pietkiewicz-Doktorat.pdf (dostęp: 25 I 2017).
Rospond, S. (1980). Onomastica sacra w N N owym Testamencie. 1: Jerozolima — Jeruzalem. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 33, nr 4, s. 207–212.
Rzetelska-Feleszko, E. (1998). Nazwy Żydów w słowiańskich przekładach Nowego Testamentu. W: M. Kamińska, E. Umińska-Tytoń (red.), Funkcja słowa w ewangelizacji. Łódź: Archidiecezjalne Wyd. Łódzkie, s. 213–224.
Szurek, M. M. (2015). Biblijne nomina propria w aspekcie historyczno-porównawczym (na materiale Biblii Jakuba Wujka i Biblii Gdańskiej). Onomastica, LIX, s. 321–339.
Vrtel-Wierczyński, S. (1963). Wybór tekstów staropolskich. Czasy najdawniejsze do roku 1543. Warszawa: PWN.
Wilkoń, A. (2010). Trwanie a zmiana w języku. LingVaria, 5, nr 2 (10), s. 69–74.