Categorial Determinants of Diversity of Onymic Language Functionality in a Synchronic and Diachronic Perspective
PDF (Polski)

Keywords

onymic sphere of language
categorial components (toponymy, anthroponymy, zoonymy, cosmonymy, chrematonymy)
function specificity

Abstract

The toponomastic scale of research interests covers the functional specificity of the onomastic components of macrotoponymy, microtoponymy, oronymy and hydronymy as specific language signs, reflecting various natural, economic and social phenomena. The categorical functionality of anthroponymy is realised in a three-part systemic set, a name-surname unit, which is occasionally complemented by a pseudonym component or a nickname. All areas of the country have a characteristic distribution of certain forms and provenance of personal names, illustrating also relevant social and ethnic phenomena as well as some background cultural aspects. The basic categorical component of zoonymy is folklore zoonymy, which is complemented by the so-called “urban zoonymy” (urbozoonymy) and by literary zoonymy. Chrematonymy as a set of names connected with various institutional names, companies, commerce and service facilities, as well as products, accumulates different functions, including persuasion and advertising. The onomastic models of cosmonymy are represented by a set of names from different sources, differentiating their official and local-dialect character.
https://doi.org/10.17651/ONOMAST.59.1
PDF (Polski)

References

Ananiewa, N. (1993). Mikrotoponimia w gwarach polskich pogranicza słowiańsko-bałtyckiego. W: S. Warchoł (red.), Systemy onomastyczne w słowiańskich gwarach mieszanych i przejściowych. Lublin: UMCS, s. 37–48.

Balowski, M. (2010). Zmiana funkcji nazw ulic i placów (od funkcji orientacyjnej do funkcji symboliczno-lokalizacyjnej). W: I. Sarnowska-Giefing, M. Graf, (red.), Miasto w perspektywie onomastyki i historii. Poznań: Wyd. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 281–296.

Bańkowski, A. (1991). Toponimy ziemi krakowskiej w zapiskach sądowych z lat 1394–1397. Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Językoznawstwo, XIII, s. 83–92.

Biolik, M. (1983). Przezwiska i przydomki ludności wiejskiej. Onomastica, XXVIII, s. 165–180.

Biolik, M. (2011). Modele strukturalne nazw własnych przedsiębiorstw i lokali branży gastronomicznej. W: M. Biolik, J. Duma (red.), Chrematonimia jako fenomen współczesności. Olsztyn: Wyd. UWM, s. 59–78.

Borek, H. (1978). Socjolingwistyczne aspekty imiennictwa. Onomastica, XXIII, s. 163–175.

Borek, H. (1988). Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych. Opole: Wyd. Instytutu Śląskiego.

Borek, H., S z u m s k a, U. (1976). Nazwiska mieszkańców Bytomia od końca XVI wieku do roku 1740. Studium nazewnicze i społeczno-narodowościowe. Warszawa–Wrocław: PWN.

Breza, E. (2004). Nazwiska równe nazwom miejscowości z województw kieleckiego i radomskie-go. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, XLIX, s. 71–88.

Bubak, J. (1980). Z problematyki kształtowania się nazwiska polskiego (na materiale Sądecczyzny). Poradnik Językowy, z. 9–10, s. 467–475.

Bubak, J. (1986). Proces kształtowania się nazwiska mieszczańskiego i chłopskiego. Kraków: UJ.

Burkacka, I. (2007). Nazwy firm we współczesnej polszczyźnie (wyniki sondażu). W: E. Wolańska (red.), Polszczyzna publiczna początku XXI wieku. Warszawa: Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN, s. 131–149.

Cieślikowa, A. (2000). Z dziejów nazw własnych w języku polskim. Dziedzictwo i innowacje. W: Studia Historycznojęzykowe III: Rozwój polskiego systemu językowego, red. K. Rymut, W. R. Rzepka. Kraków: IJP PAN, s. 319–328.

Cieślikowa, A. (2002). Prasłowiańskie wyrazy złożone a nazwy własne –— struktura i semantyka. W: J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk (red.), Dzieje Słowian w świetle leksyki. Pamięci Profesora Franciszka Sławskiego. Kraków: Wyd. UJ, s. 95–100.

Cieślikowa, A. (2010). Przykłady kontynuacji tożsamości funkcyjnej jednostek antroponimicz-nych od staropolszczyzny po współczesność. W: R. Przybylska, J. Kąś, K. Sikora (red.), Symbolae grammaticae in honorem Boguslai Dunaj. Kraków: Księgarnia Akademicka, s. 53–62.

Cieślikowa, A. (2011). Jakie korzyści daje onomastyce chrematonimia? W: M. Biolik, J. Duma (red.), Chrematonimia jako fenomen współczesności. Olsztyn: Wyd. UWM, s. 113–124.

Czopek-Kopciuch, B. (2011). Zachodnioeuropejskie poglądy na chrematonimię. W: M. Biolik, J. Duma (red.), Chrematonimia jako fenomen współczesności. Olsztyn: Wyd. UWM, s. 125–132.

Domin, J. (1982). Słowotwórstwo hipokorystyków od imion własnych osobowych w języku pol-skim i rosyjskim. Gdańsk: UG.

Dunaj, B. (2009). Formy derywowane imion z zapożyczonym sufiksem - i. W: M. Skarżyński, M. Szpiczakowska (red.), W kręgu języka. Materiały konferencji „Słowotwórstwo — słownictwo —polszczyzna kresowa” poświęconej pamięci profesor Zofii Kurzowej, Kraków 16–17 maja 2008. Kraków: Księgarnia Akademicka, s. 317–322.

Gala, S. (1985). Rola antroponimicznego przyrostka -ski w kulturze nazewniczej. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, XXXII, s. 85–91.

Gala, S. (1985). Apelatywna i antroponimiczna funkcja niektórych formantów. W: K. Zierhoffer (red.), V Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna, Poznań 3–5 września 1985. Księga referatów. Poznań: UAM, s. 119–126.

Gala, S. (1991). System antroponimiczny imion, przezwisk, nazwisk. Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Językoznawstwo, XIII, s. 135–141.

Gałkowski, A. (2008). Chrematonimy w funkcji kulturowo-użytkowej. Onomastyczne studium porównawcze na materiale polskim, włoskim, francuskim. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.

Gałkowski, A. (2011). Chrematonomastyka jako autonomizująca się subdyscyplina nauk onomastycznych,. W: M. Biolik, J. Duma (red.), Chrematonimia jako fenomen współczesności, Olsztyn: UWM, s. 181–193.

Gałkowski, A. (2012). Propozycje a rozstrzygnięcia terminologiczno-pojęciowe dotyczące chrematonimii. W: I. Łuc, M. Pogłódek (red.), W komunikacyjnej przestrzeni nazw własnych i pospolitych. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Robertowi Mrózkowi, Katowice: Wyd. UŚ, s. 187–200.

Handke, K. (2010). Konstrukcja i destrukcja systemu nazewnictwa miejskiego w polskich miastach. W: I. Sarnowska-Giefing, M. Graf (red.), Miasto w perspektywie onomastyki i historii, Poznań: Wyd. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 357–372.

Jakus-Borkowa, E. (2004). Polskie nazewnictwo kosmiczne. Opole: Wyd. Uniwersytetu Opolskiego.

Jakus-Borkowa, E. (2010). Modele nazewnicze w polskiej kosmonimii (Synteza). W: H. Pelcowa (red.), W świecie nazw. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Czesławowi Kosylowi. Lublin: Wyd. UMCS, s. 155–172.

Kaleta, Z. (1998). Nazwisko w kulturze polskiej. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.

Kałużyńska, I. (2011). Z zagadnień chrematonimii chińskiej. W: M. Biolik, J. Duma (red.), Chrematonimia jako fenomen współczesności, Olsztyn: UWM, s. 235–242.

Kamińska, M. (1991). O kształtowaniu się nazwisk mieszczańskich w centralnej Polsce (na przykładzie Łasku). Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Językoznawstwo, XIII, s. 195–200.

Karaś, M. (1972). Nazwy własne i ich klasyfikacje (nazwy osobowe). Biuletyn PTJ, XXX, s. 140–143.

Knappová, M. (1992). K funčnímu pojetí systému vlastních jmen. Slovo a Slovesnost, 53, s. 211–214.

Knappová, M. (2000). Obchodní jméno jako fenomén jazykový a sociologický. W: M. Czachorowska, Ł. M. Szewczyk (red.), Onomastyka polska a nowe kierunki językoznawcze.

MateriałyzXIOgólnopolskiejKonferencjiOnomastycznej, 15–17 czerwca 1998, Bydgoszcz–Pieczyska. Bydgoszcz: Wyd. Uczelniane WSP, s. 123–132.

Kopertowska, D. (2000). Oficjalne i potoczne composita słowiańskie w kosmonimii, W: S. Warchoł (red.), Słowiańskie composita onomastyczne. Toponimia, varia. Księga referatów VII Międzynarodowej Slawistycznej Konferencji Naukowej, Kazimierz Dolny, 21–24 listopada 1997 roku. Rozprawy Slawistyczne UMCS, 17, s. 243–254.

Kosyl, C. (1983). Forma i funkcja nazw własnych. Lublin: UMCS, s. 52–82.

Kosyl, C. (1996–1998). Kynonimy literackie na tle zoonimii uzualnej. Cz. 1–3. Onomastica, XLI–XLIII, s. 153–211, 251–270, 309–339.

Kosyl, C. (2008). Zoonimy osobliwe (nazwy własne zwierząt dzikich żyjących na wolności). W: Studia linguistica in honorem Edvardi Breza. Bydgoszcz: Wyd. Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, s. 121–129.

Kreja, B. (1998). Główne typy i główne cechy nazwisk gdańskich. Z Polskich Studiów Slawistycznych. Seria IX: Językoznawstwo, s. 157–162.

Łobodzińska, R. (1994), Nazwiska mężatek w zwyczaju językowym i w przepisach prawa. Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, XX, s. 71–76.

Majtán, M. (1989). Klasyfikácia chrématonymie. W: Chrématonyma z hlediska teorie a praxe. Sbornik z 3. celostátního semináře „Onomastika a škola”. Brno: Onomastická komise ČSAV, s. 7–13.

Malec, M. (2000). Obraz rodziny w słowiańskich imionach złożonych. W: S. Warchoł (red.), Słowiańskie composita antroponimiczne. Księga referatów VII Międzynarodowej Slawistycznej Konferencji Naukowej, Kazimierz Dolny, 21–24 listopada 1997 roku. Rozprawy Slawistyczne UMCS, 16, s. 181–187.

Malec, M. (2002). Prasłowiańskie *slav- w słowiańskiej onomastyce, W: J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk (red.), Dzieje Słowian w świetle leksyki. Pamięci Profesora Franciszka Sławskiego. Kraków: Wyd. UJ, s. 171–76.

Malec, M. (2004). Nazwy osobowe — ich rodzaje, pochodzenie i funkcje. W: R. Mrózek (red.), Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej. Katowice: Wyd. UŚ, s. 47– 63.

Malec, M. (2007). Stopnie otwartości systemu imion w Polsce. W: A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch, K. Skowronek (red.), Nowe nazwy własne — nowe tendencje badawcze. Kraków: Wyd. Pandit, s. 125–138.

Mańczak, W. (2001). Najstarszy i największy problem onomastyki: istota nazw własnych. W: A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch (red.), Toponimia i oronimia. Kraków: Wyd. Naukowe DWN, s. 25–30.

Mańczak, W. (2011). Czy wszystkie chrematonimy są nazwami własnymi? W: M. Biolik, J. Duma (red.), Chrematonimia jako fenomen współczesności. Olsztyn: UWM, s. 325–330.

Matuszewski, J. (1975). Polskie nazwisko szlacheckie. Łódź–Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Mrózek, R. (1990). System mikrotoponimiczny Śląska Cieszyńskiego XVIII wieku. Katowice: UŚ.

Mrózek, R. (1996a). Antroponimia w systemie onimicznym. W: E. Wolnicz-Pawłowska, J. Duma (red.), Antroponimia słowiańska. Materiały z IX Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej, Warszawa 6–8. IX 1994. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, s. 237–244.

Mrózek, R. (1996b). Miejsce zoonimi w proprialnej sferze języka (o pojęciu systemu zoonimicznego). W: S. Warchoł (red.), Systemy zoonimiczne w językach słowiańskich. Księga referatów V Międzynarodowej Slawistycznej Konferencji Naukowej, Lublin, 24–27 listopada 1993 roku. Rozprawy Slawistyczne, 11, s. 75–82.

Mrózek, R. (2000). Composita w głównych subsystemach onimicznych (aspekt interpretacyjny). W: S. Warchoł (red.), Słowiańskie composita onomastyczne. Toponimia, varia. Księga referatów VII Międzynarodowej Slawistycznej Konferencji Naukowej, Kazimierz Dolny, 21–24 listopada 1997 roku. Rozprawy Slawistyczne, 17, s. 121–126.

Mrózek, R. (2003). Mikrotoponimy jako językowe wyznaczniki przestrzeni kulturowej. W: Z. Kaleta (red.), Nazwy własne a kultura. Polska i inne kraje słowiańskie. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, s. 197–202.

Mrózek, R. (2004a). Nazwy geograficzne w zróżnicowaniu motywacyjno-funkcjonalnym. W: R. Mrózek (red.), Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej. Katowice: Wyd. UŚ, s. 65–88.

Mrózek, R. (2004b). Nazwy własne jako przedmiot badawczy onomastyki. W: R. Mrózek (red.), Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej. Katowice: Wyd. UŚ, s. 9–19.

Mrózek, R. (2006). Apelatywna sfera językowa a sfera onimiczna — przed- i poglobalizacyjny problem onomastyki. W: Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz (red.), Onimizacja i apelatywizacja. Białystok: Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku, s. 152–163.

Mrózek, R. (2007a). Innowacyjność onimiczna a innowacje badawcze. W: A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch, K. Skowronek (red.), Nowe nazwy własne — nowe tendencje badawcze. Kraków: Wyd. Pandit, s. 20–28.

Mrózek, R. (2007b). Regionalizacja w badaniach onomastycznych. W: S. Gajda (red.), Region w świetle nazw miejscowych. Opole: Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, s. 71–78.

Mrózek, R. (2007c). Słownik motywacyjny antroponimów przezwiskowych socjolektu młodzieżowego. Kraków: Wyd. IJP PAN.

Mrózek, R. (2008). Komunikacyjny kontekst funkcjonalności antroponimów. W: Studia linguistica in honorem Edvardi Breza. Bydgoszcz: Wyd. Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, s. 178–183.

Mrózek, R. (2010). Systemowość a gramatyczność onimicznej sfery językowej. [W:] R. Przybylska, J. Kąś, K. Sikora (red.), Symbolae grammaticae in honorem Boguslai Dunaj. Kraków: Księgarnia Akademicka, s. 409–418.

Mrózek, R. (2011). Onimiczna kontekstowość a swoistość zoonimii. W: F. Czyżewski (red.), Z zagadnień językoznawstwa słowiańskiego. Tom dedykowany Profesorowi Stefanowi Warchołowi. Rozprawy Slawistyczne, 23, s. 165–172.

Mrózek, R. (2014a). Interdyscyplinarne i wewnętrzne determinanty zróżnicowań badawczych onomastyki. Onomastica, LVIII, s. 33–66.

Mrózek, R. (2014b). Zadania współczesnej toponomastyki., W: A. Gałkowski, R. Gliwa (red.), Mikrotoponimia i makrotoponimia. Problematyka wstępna. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, s. 25–43.

Rogowska-Cybulska, E. (2011). Rola słowotwórstwa w kształtowaniu wartości perswazyjnej chrematonimów. W: M. Biolik, J. Duma (red.), Chrematonimia jako fenomen współczesności. Olsztyn: UWM, s. 393–408.

Rospond, S. (1972). Słowotwórstwo onomastyczne a apelatywne. Z Polskich Studiów Slawistycznych. Seria 4: Językoznawstwo, s. 109–119.

Rospond, S. (1983). Węzłowe problemy antroponimii polskiej. W: D. Kopertowska (red.), Warsztat współczesnego onomasty. Materiały z III Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej. Kielce: WSP im. J. Kochanowskiego, s. 8–12.

Rudnicka-Fira, E. (1996). Pragmatyczny aspekt nazw własnych we współczesnej polszczyźnie. W: M. Majtán, F. Ruščak (zost.), 12. slovenská onomastická konferencia a s. Seminár „Onomastiká a skola”. Zbornik referátov. Prešov: Prešovská univerzitá, s. 68–73.

Rutkiewicz-Hanczewska, M. (2011). Chrematonimy w procesie ich generowania, typologia gatunku. W: M. Biolik, J. Duma (red.), Chrematonimia jako fenomen współczesności. Olsztyn: UWM, s. 409–420.

Rutkowski, M. (2001). Wstępna charakterystyka funkcji nazw własnych. Onomastica, XLVI, s. 7–29.

Rzetelska-Feleszko, E. (1998). Obecne nazwy firmowe w Polsce i w Europie. Onomastica, XLIII, s. 267–281.

Rzetelska-Feleszko, E. (2000). Nazwy firm — chaos czy system? W: M. Czachorowska, Ł. M. Szewczyk (red.), Onomastyka polska a nowe kierunki językoznawcze. Materiały z XI Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej, 15–17 czerwca 1998, Bydgoszcz–Pieczyska. Bydgoszcz: Wyd. Uczelniane WSP, s. 99–112.

Rzetelska-Feleszko, E. (2002). Staropomorskie gard w nazwach terenowych i miejscowych Pomorza Zachodniego. W: J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk (red.), Dzieje Słowian w świetle leksyki. Pamięci Profesora Franciszka Sławskiego. Kraków: Wyd. UJ, s. 345–350.

Sarnowska-Giefing, I. (2003). Od onimu do gatunku tekstu. Nazewnictwo w satyrze polskiej do 1820 roku. Poznań: Wyd. Naukowe UAM.

Sarnowska-Giefing, I. (2008). Z antroponomastykonu Poznania. Sposoby identyfikowania kobiet w spisach obywateli miasta z XVI i XVII wieku. W: Studia linguistica in honorem Edvardi Breza, Bydgoszcz: Wyd. Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, s. 212–220.

Siwiec, A. (2010). Sposoby nominacji językowej w nazwach lubelskich firm. W: H. Pelcowa (red.), W świecie nazw. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Czesławowi Kosylowi. Lublin: Wyd. UMCS, s. 357–370.

Siwiec, A. (2012). Nazwy własne obiektów handlowo-usługowych w przestrzeni miasta. Lublin: Wyd. UMCS.

Skowronek, K. (2010). Nazwy współczesnych partii i organizacji politycznych jako językowe konstrukcje ideologiczne. W: H. Pelcowa (red.), W świecie nazw. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Czesławowi Kosylowi. Lublin: Wyd. UMCS, s. 371–382.

Skowronek, K., Rutkowski, M. (2004a). Media i nazwy. Z zagadnień onomastyki medialnej. Kraków: Lexis.

Skowronek, K., Rutkowski, M. (2004b). Współczesne polskie nazewnictwo medialne. W: R. Mrózek (red.), Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej. Katowice: Wyd. UŚ, s. 189–216.

Šrámek, R. (1989). Onymische Funktion und funktionale Namenforschung. In: Studia Onomastica. Festkrift till Thorsten Andersson,. Stockholm: Almqvist & Wiksell, s. 367–374 [przedruk w: Šrámek, R. (2007). Beiträge zur allgemeinen Namentheorie. Wien: Praesens Verlag, s. 64–71].

Šrámek, R. (2014). Aspekty „mikro” a „makro” jako interpretační a klasyfikační problém v onomastice, W: A. Gałkowski, R. Gliwa (red.), Mikrotoponimia i makrotoponimia. Problematyka wstępna. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, s. 17–24.

Strutyński, J. (1996). Urbozoonimia polska. Kraków: Wyd. Tomasz Strutyński.

Strutyński, J., Warchoł, S. (2004). Nazewnictwo zoonimiczne w środowiskach wiejskich i miejskich. W: R. Mrózek (red.), Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej. Katowice: Wyd. UŚ, s. 99–129.

Taszycki, W. (1924). Polskie nazwy osobowe. Warszawa–Kraków: Gebethner i Wolff.

Walczak, B. (2000). Nazwy firmowe: propria czy appellativa? W: M. Czachorowska, Ł. M. Szewczyk (red.), Onomastyka polska a nowe kierunki językoznawcze. Materiały z XI Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej, 15–17 czerwca 1998, Bydgoszcz–Pieczyska. Bydgoszcz: Wyd. Uczelniane WSP, s. 113–122.

Walczak, B. (2010). Najczęstsze nazwiska wielkopolskie. W: I. Sarnowska-Giefing, M. Graf (red.), Miasto w perspektywie onomastyki i historii. Poznań: Wyd. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 257–267.

Warchoł, S. (1996). Tradycja i współczesność w polskiej zoonimii ludowej (na tle słowiań-skim). W: Warchoł (red.), Systemy zoonimiczne w językach słowiańskich. Księga referatów V Międzynarodowej Slawistycznej Konferencji Naukowej, Lublin, 24–27 listopada 1993 roku. Rozprawy Slawistyczne, 11, s. 159–170.

Warchoł, S. (2002). Dzieje Słowian w świetle współczesnej zoonimii ludowej i terminologii zoonimicznej (Problematyka wybrana). W: J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk (red.), Dzieje Słowian w świetle leksyki. Pamięci Profesora Franciszka Sławskiego. Kraków: Wyd. UJ, s. 223–230.

Warchoł, S. (2003). Genetyczne i strukturalno-semantyczne związki między antroponimią śląską a zoonimią ludową. W: R. Łobodzińska (red.), Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość polskiej onomastyki. Wrocław: Wyd. WTN, s. 69–76.

Wolnicz-Pawłowska, E. (2010). Czy istnieje polskie nazwisko mieszczańskie? W: I. Sarnowska-Giefing, M. Graf (red.), Miasto w perspektywie onomastyki i historii. Poznań: Wyd. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 269–278.