Keywords
word-formation
inhabitants’ names
suffixes -anin, -an, -ak
inhabitants’ names
suffixes -anin, -an, -ak
Abstract
This article presents formally the functional and geographical diversity of the linguistic categories of Polish inhabitants’ names, focusing on the top three suffixes: -ak, -an and -anin. The first part discusses the criteria of suffix distribution, their functional diversity, origin, as well as their formal and semantic development in Polish. The second part is devoted to the old-fashioned and modern formal diversity of inhabitants’ names in Polish dialects. There is also a division of Polish language areas into the northern, central and western part with the suffix -ak, and the southern and eastern part (nowadays only southern and eastern borderland) with the suffix -anin. The last part describes locally conditioned pragmatic characteristics of the suffix -ak, and the attitude in Polish local dialects of the linguistic category of inhabitants’ names to collective neighbors’ nicknames.References
Brodowska-Honowska, M. (1960). Nazwy mieszkańców w języku staro-cerkiewno-słowiań- skim. Onomastica, VI, s. 249–266.
Chomiński, O. (1915). Djalekty polskie okolic Rymanowa. Materiały i Prace Komisji Językowej AU, 7. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, s. 75–182.
Gaertner, H. (1934). Gramatyka współczesnego języka polskiego. Cz. III, 1: Słowotwórstwo. Lwów–Warszawa: Książnica Atlas.
Gala, S. (1974). Odtoponimiczne nazwy mieszkańców w powiecie piotrkowskim. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, 20, s. 79–97.
GWJP — R.Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.). Gramatyka współczesnego języka polskiego. T. 2: Morfologia. Wyd. 2. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998.
Jakus-Borkowa, E. (1992). Etnonimy a nazwy etniczne z -*jan-||-*ěn- w zachodniej Sło- wiańszczyźnie. Prace Językoznawcze Uniwersytetu Gdańskiego, 16, s. 135–146.
Jaros, V. (2008). Nazwy mieszkańców w wybranych pismach naukowych Joachima Lelewela. W: J. Maćkiewicz, E. Rogowska-Cybulska (red.), Wokół słów i znaczeń. T. II: Z problemów słowotwórstwa. Materiały drugiej konferencji językoznawczej poświęconej pamięci profesora Bogusława Krei. Gdańsk: Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, s. 223–232.
Klemensiewicz, Z., Leh r-Spławińsk i, T., Urbańczy k, S. (1965). Gramatyka historycz- na języka polskiego. Wyd. 3. Warszawa: PWN.
Kleszczowa, K. (1998). Staropolskie kategorie słowotwórcze i ich perspektywiczna ewolucja. Rzeczowniki. Katowice: Wyd. UŚ.
Kowalik-Kaleta, Z. (1982). Miejsce kategorii nazw mieszkańców (Polanin, Francuz, warszawiak) oraz etników (Wiślanie, Litwini) w systemie językowym. Onomastica, XXVII, s. 39–53.
Kreja, B. (1978). Problematyka słowotwórcza derywatów od nazw geograficznych we współczes- nym języku polskim. Gdańskie Studia Językoznawcze, 2, s. 5–18.
Kurdyła, T. (2014). Jak Hauczok z Kapconem — rzecz o gwarowych przezwiskach miesz- kańców sąsiednich wsi. W: E. Rudnicka-Fira, M. Błasiak-Tytuła (red.), Język w środowi- sku wiejskim. T. II: Gwara — społeczeństwo — kultura. Kraków: Collegium Columbinum, s. 105–119.
Lindert, B. (1963). Przyrostki tworzące nazwy mieszkańców na terenie województwa lubelskie- go. Onomastica, VIII, z. 1–2, s. 313–327.
Lindert, B. (1966). Formanty -ěninъ i -janinъ (-aninъ) w słowiańskich nazwach mieszkańców. Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, 6, s. 301–305.
Lindert, B. (1967). Formanty służące do tworzenia nazw mieszkańców w językach słowiańskich. Lublin: UMCS. Wydział Humanistyczny.
MAGP — M.Karaś (red.) (1968). Mały atlas gwar polskich. T. XI, cz. 1: Mapy 501–550 i 2 mapy pomocnicze. Wrocław–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Malec, M. (1998). Etnonimy. Nazwy narodowości. Nazwy mieszkańców. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia. Warszawa–Kraków: Wyd. IJP PAN, s. 181–188. NSPP — A. Markowski (red.) (2003). Nowy słownik poprawnej polszczyzny. Wyd. 2, dodr. 4. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Oronowicz, E. (1999). Przezwiska w gwarach dawnego powiatu jarosławskiego (analiza se- mantyczna, wpływy wschodniosłowiańskie i południowosłowiańskie). W: S. Warchoł (red.), Rozprawy Slawistyczne, 15: Przezwiska i przydomki w językach słowiańskich. Cz. II. Lublin: Wyd. UMCS, s. 11–25.
Podlawska, D. (1972). Nazwy etniczne z sufiksami -any i -ice na terenie Polski. Onomastica, XVII, s. 65–82.
Pomianowska, W. (1961). Nazwy mieszkańców wsi w gwarach polskich. Sprawozdania z Prac Naukowych Wydziału Nauk Społecznych PAN, 4, z. 5, s. 39–48.
Rieger, J. (1995). Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Wyd. Naukowe Semper. Rospon d, S. (1966). Struktura pierwotnych etnonimów słowiańskich. Cz. I. Rocznik Slawistyczny, 26, s. 21–32.
Rospond, S. (1969). Struktura pierwotnych etnonimów słowiańskich. Cz. II: Formacje po rozpa- dzie dialektalnym (IX w. i nn.). Rocznik Slawistyczny, 29, s. 9–28.
Siatkowski, J. (1964). Warmińsko-mazurskie nazwy mieszkańca i mieszkanki wsi. Prace Filolo- giczne, 18, cz. 3, s. 253–260.
Sierociuk, J. (1996). Z zagadnień produktywności formantów gwarowych. Poznańskie Spotkania Językoznawcze, 1, s. 59–65.
Sierociuk, J. (2001). Założenia metodologiczne badań słowotwórstwa gwarowego. W: J. Sie- rociuk (red.), Gwary dziś. T. I: Metodologia badań. Poznań: Wyd. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 153–160.
SJDSp — K.Kleszczowa (red.) (1996). Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd forma- cji rzeczownikowych. Prace Naukowe UŚ w Katowicach, 1574. Katowice: Wyd. UŚ.
SJPDor — W.Doroszewski (red.) (1958–1969). Słownik języka polskiego. T. I–XI. Warszawa: PWN.
Sławski, F. (1974). Zarys słowotwórstwa prasłowiańskiego. W: F. Sławski (red.), Słownik pra- słowiański. T. I. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 43–141.
Sulisz, M. (1969). Budowa słowotwórcza nazw etnicznych w języku polskim. (Formacje z przy- rostkiem -’anin, -ak||-’ak, -czyk, -’ec, -ek, -ik||-yk, -in||-yn). Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, VII, s. 287–341.
Szymczak, M. (1963). Nazwiska i formacje pochodne w gwarze Domaniewka, pow. Łęczyca. Onomastica, VIII, s. 293–311.
Taszycki, W. (1964). Kilka uwag o nazwach mieszkańców od nazw krain i miejscowości. Prace Filologiczne, XVIII, cz. 3, s. 261–265.
Trubaczew, O. (1982). Ze studiów nad słowotwórstwem prasłowiańskim: Geneza modelu -ěninъ, -janinъ. Onomastica, XXVIII, s. 23–37.
Tyrpa, A. (2012). Polskie choronimy i etnonimy ludowe. Onomastica, LVI, s. 25–52.
Chomiński, O. (1915). Djalekty polskie okolic Rymanowa. Materiały i Prace Komisji Językowej AU, 7. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, s. 75–182.
Gaertner, H. (1934). Gramatyka współczesnego języka polskiego. Cz. III, 1: Słowotwórstwo. Lwów–Warszawa: Książnica Atlas.
Gala, S. (1974). Odtoponimiczne nazwy mieszkańców w powiecie piotrkowskim. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, 20, s. 79–97.
GWJP — R.Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.). Gramatyka współczesnego języka polskiego. T. 2: Morfologia. Wyd. 2. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998.
Jakus-Borkowa, E. (1992). Etnonimy a nazwy etniczne z -*jan-||-*ěn- w zachodniej Sło- wiańszczyźnie. Prace Językoznawcze Uniwersytetu Gdańskiego, 16, s. 135–146.
Jaros, V. (2008). Nazwy mieszkańców w wybranych pismach naukowych Joachima Lelewela. W: J. Maćkiewicz, E. Rogowska-Cybulska (red.), Wokół słów i znaczeń. T. II: Z problemów słowotwórstwa. Materiały drugiej konferencji językoznawczej poświęconej pamięci profesora Bogusława Krei. Gdańsk: Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, s. 223–232.
Klemensiewicz, Z., Leh r-Spławińsk i, T., Urbańczy k, S. (1965). Gramatyka historycz- na języka polskiego. Wyd. 3. Warszawa: PWN.
Kleszczowa, K. (1998). Staropolskie kategorie słowotwórcze i ich perspektywiczna ewolucja. Rzeczowniki. Katowice: Wyd. UŚ.
Kowalik-Kaleta, Z. (1982). Miejsce kategorii nazw mieszkańców (Polanin, Francuz, warszawiak) oraz etników (Wiślanie, Litwini) w systemie językowym. Onomastica, XXVII, s. 39–53.
Kreja, B. (1978). Problematyka słowotwórcza derywatów od nazw geograficznych we współczes- nym języku polskim. Gdańskie Studia Językoznawcze, 2, s. 5–18.
Kurdyła, T. (2014). Jak Hauczok z Kapconem — rzecz o gwarowych przezwiskach miesz- kańców sąsiednich wsi. W: E. Rudnicka-Fira, M. Błasiak-Tytuła (red.), Język w środowi- sku wiejskim. T. II: Gwara — społeczeństwo — kultura. Kraków: Collegium Columbinum, s. 105–119.
Lindert, B. (1963). Przyrostki tworzące nazwy mieszkańców na terenie województwa lubelskie- go. Onomastica, VIII, z. 1–2, s. 313–327.
Lindert, B. (1966). Formanty -ěninъ i -janinъ (-aninъ) w słowiańskich nazwach mieszkańców. Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, 6, s. 301–305.
Lindert, B. (1967). Formanty służące do tworzenia nazw mieszkańców w językach słowiańskich. Lublin: UMCS. Wydział Humanistyczny.
MAGP — M.Karaś (red.) (1968). Mały atlas gwar polskich. T. XI, cz. 1: Mapy 501–550 i 2 mapy pomocnicze. Wrocław–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Malec, M. (1998). Etnonimy. Nazwy narodowości. Nazwy mieszkańców. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia. Warszawa–Kraków: Wyd. IJP PAN, s. 181–188. NSPP — A. Markowski (red.) (2003). Nowy słownik poprawnej polszczyzny. Wyd. 2, dodr. 4. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Oronowicz, E. (1999). Przezwiska w gwarach dawnego powiatu jarosławskiego (analiza se- mantyczna, wpływy wschodniosłowiańskie i południowosłowiańskie). W: S. Warchoł (red.), Rozprawy Slawistyczne, 15: Przezwiska i przydomki w językach słowiańskich. Cz. II. Lublin: Wyd. UMCS, s. 11–25.
Podlawska, D. (1972). Nazwy etniczne z sufiksami -any i -ice na terenie Polski. Onomastica, XVII, s. 65–82.
Pomianowska, W. (1961). Nazwy mieszkańców wsi w gwarach polskich. Sprawozdania z Prac Naukowych Wydziału Nauk Społecznych PAN, 4, z. 5, s. 39–48.
Rieger, J. (1995). Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Wyd. Naukowe Semper. Rospon d, S. (1966). Struktura pierwotnych etnonimów słowiańskich. Cz. I. Rocznik Slawistyczny, 26, s. 21–32.
Rospond, S. (1969). Struktura pierwotnych etnonimów słowiańskich. Cz. II: Formacje po rozpa- dzie dialektalnym (IX w. i nn.). Rocznik Slawistyczny, 29, s. 9–28.
Siatkowski, J. (1964). Warmińsko-mazurskie nazwy mieszkańca i mieszkanki wsi. Prace Filolo- giczne, 18, cz. 3, s. 253–260.
Sierociuk, J. (1996). Z zagadnień produktywności formantów gwarowych. Poznańskie Spotkania Językoznawcze, 1, s. 59–65.
Sierociuk, J. (2001). Założenia metodologiczne badań słowotwórstwa gwarowego. W: J. Sie- rociuk (red.), Gwary dziś. T. I: Metodologia badań. Poznań: Wyd. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 153–160.
SJDSp — K.Kleszczowa (red.) (1996). Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd forma- cji rzeczownikowych. Prace Naukowe UŚ w Katowicach, 1574. Katowice: Wyd. UŚ.
SJPDor — W.Doroszewski (red.) (1958–1969). Słownik języka polskiego. T. I–XI. Warszawa: PWN.
Sławski, F. (1974). Zarys słowotwórstwa prasłowiańskiego. W: F. Sławski (red.), Słownik pra- słowiański. T. I. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 43–141.
Sulisz, M. (1969). Budowa słowotwórcza nazw etnicznych w języku polskim. (Formacje z przy- rostkiem -’anin, -ak||-’ak, -czyk, -’ec, -ek, -ik||-yk, -in||-yn). Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, VII, s. 287–341.
Szymczak, M. (1963). Nazwiska i formacje pochodne w gwarze Domaniewka, pow. Łęczyca. Onomastica, VIII, s. 293–311.
Taszycki, W. (1964). Kilka uwag o nazwach mieszkańców od nazw krain i miejscowości. Prace Filologiczne, XVIII, cz. 3, s. 261–265.
Trubaczew, O. (1982). Ze studiów nad słowotwórstwem prasłowiańskim: Geneza modelu -ěninъ, -janinъ. Onomastica, XXVIII, s. 23–37.
Tyrpa, A. (2012). Polskie choronimy i etnonimy ludowe. Onomastica, LVI, s. 25–52.