Keywords
anthroponymy
frequency
funerary inscriptions
language contacts
cultural contacts
last name
frequency
funerary inscriptions
language contacts
cultural contacts
last name
Abstract
The article contains reflections on several methodological and terminological issues. It is inspired by the recently published book by Feliks Czyżewski “Antroponimia pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego w świetle inskrypcji nagrobnych”, cz. 1 “Słownik nazwisk” (Anthroponymy of the Polish-East Slavic Borderland in the Light of Funerary Incriptions, Part I: Dictionary of Last Names). The article points out some insufficiencies of information in the dictionary articles, discusses the method of working out female last names, and raises questions about the status of variants of the same name in different languages.
References
Ananiewa, N. (2012). Antroponimy w inskrypcjach nagrobnych nekropolii syberyjskiej wsi Wierszyna na tle antroponimikonu cmentarza na Podolu. W: I. Łuc, M. Pogłódek (red.), W komunikacyjnej przestrzeni nazw własnych i pospolitych. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Robertowi Mrózkowi. Katowice: Wyd. UŚ, s. 43–59.
Bijak, U., Swoboda, P. (2011). Nazwiska mieszkańców powiatu grójeckiego. Pochodzenie — frekwencja — geografia. Grójec: Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza. Oddział w Grójcu.
Bubak, J. (1986). Proces kształtowania się polskiego nazwiska mieszczańskiego i chłopskiego. Kraków: UJ.
Czyżewski, F. (2013). Antroponimia pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego w świetle inskrypcji nagrobnych. Cz. 1: Słownik nazwisk. Lublin: Wyd. Polihymnia.
Czyżewski, F. (1998). Atlas gwar polskich i ukraińskich okolic Włodawy. Lublin: UMCS. Wydział Humanistyczny.
Czyżewski, F. (2006). Uwagi o antroponimii pogranicza polsko-ukraińskiego. W: H. Pelcowa (red.), Spotkania polsko-ukraińskie. Język — kultura — literatura. Chełm: Instytut Nauk Humanistycznych PWSZ w Chełmie, s. 171–175.
Czyżewski, F., Gala, S. (1993). Zagadnienie pogranicza językowego na przykładzie nazwisk włodawskich. W: Systemy onomastyczne w słowiańskich gwarach mieszanych i przejściowych. Red. S. Warchoł. Rozprawy Slawistyczne UMCS, 7. Lublin: Wyd. UMCS, s. 113–136.
Czyżewski, F., Gala, S. (1996). Znaczenie materiałów zoonimicznych w badaniach dialektologicznych. W: Systemy zoonimiczne w językach słowiańskich. Red. S. Warchoł. Rozprawy Slawistyczne UMCS, 11. Lublin: Wyd. UMCS, s. 49–52.
Czyżewski, F., Gala, S. (1998). Przezwiska jako kategoria in statu nascendi. W: Przezwiska i przydomki w językach słowiańskich. Cz. I. Red. S. Warchoł. Rozprawy Slawistyczne UMCS, 14. Lublin: Wyd. UMCS, s. 81–89.
Czyżewski, F., Gala, S. (2000). W sprawie compositów antroponomastycznych. W: Słowiańskie composita antroponimiczne. Red. S. Warchoł. Rozprawy Slawistyczne UMCS, 16. Lublin: Wyd. UMCS, s. 11–17.
Czyżewski, F., Warchoł, S. (1998). Polskie i ukraińskie teksty gwarowe ze wschodniej Lubelszczyzny. Lublin.
Czyżewski, F., Dudek-Szumigaj, A., Frołow, L. (red.) (2011). Nekropolie jako znak kultury pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego, Lublin: Wyd. UMCS.
Dacewicz, L. (2001). Antroponimia Białegostoku XVII–XVIII wieku. Białystok: Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku.
Długosz, K. (1991). Inskrypcje nagrobne z Pomorza Zachodniego w ujęciu językoznawczym. Szczecin: Wyd. Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Gala, S., Czyżewski, F. (1979). Nazwiska ludności gminy Wisznice w województwie bialsko-podlaskim. Annales UMCS, XXXIII/XXXIV, sectio F, s. 351–371.
Górny, H. (2004). Nazwiska mieszkańców wybranych miejscowości dawnej ziemi sanockiej w świetle interferencji etniczno-językowej (XV–XIX w.). Rzeszów: Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Jadacka, H. (2005). Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Karaś, H. (2010). Cmentarze na Litwie jako znak wielokulturowego dziedzictwa Wielkiego Księstwa Litewskiego. W: J. Mędelska, Z. Sawaniewska-Mochowa (red.), Językowe i kulturowe dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego. Księga jubileuszowa na 1000-lecie Litwy. Bydgoszcz: Wyd. Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, s. 61–75.
Kolbuszewski, J. (1985). Wiersze z cmentarza. O współczesnej epigrafice wierszowanej, Wrocław: PTL.
Kosyl, C. (2001). Nazwy osobowe. W: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski. Lublin: Wyd. UMCS, s. 431–445.
Kozłowska-Doda, J. (2000). Język polski napisów cmentarnych z Białorusi środkowej (rejon dzierżyński). W: E. Wolnicz-Pawłowska, W. Szulowska (red.), Kontakty językowe polszczyzny na pograniczu wschodnim. Prace ofiarowane Profesorowi Januszowi Riegerowi. Warszawa: Wyd. Naukowe „Semper”, s. 109–122.
Kreja, B. (1995). Językowe i pozajęzykowe przyczyny nieodmienności polskich nazwisk. Język Polski, LXXV, s. 12–22.
Malec, M. (1996). O imionach i nazwiskach w Polsce. Tradycja i współczesność. Kraków: TMJP, s. 46–47.
Maliszewska, A. (1993). Nazwy osobowe ludności łemkowskiej (na podstawie materiałów z nagrobków). Onomastica, XXXVIII, s. 169–201.
Mytnik, I. (2010). Antroponimia Wołynia w XVI–XVIII w. Warszawa: Katedra Ukrainistyki UW.
Pawłowski, E. (1951). Baran mówi o Kowal. O tworzeniu i odmianie nazwisk i tytułów żeńskich. Język Polski, XXXI, s. 49–62.
Rieger, J. (1977). Imiennictwo ludności wiejskiej w ziemi sanockiej i przemyskiej w XVI w. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Rodenkówna, M. (1980). Nagrobek jako komunikat językowy. Zeszyty Językoznawcze UMCS, Lublin, s. 22–29.
Rymut, K. (1999). Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny. T. I. Kraków: IJP PAN.
Rymut, K. (2002). Nazwiska żon i dzieci. W: E. Rzetelska-Feleszko, A. Cieślikowa (red.), Słowiańska onomastyka. Encyklopedia. T. I, Warszawa–Kraków: TNW, s. 389–390.
Rymut, K. (wyd.) (1992–1994). Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych. T. I–X. Kraków: IJP PAN.
Sajewicz, M. (2013). Nazwiska patronimiczne z formantem -uk w powiecie hajnowskim na Białostocczyźnie na tle ogólnopolskim. Lublin: Wyd. UMCS.
Skowronek, K. (2001). Współczesne nazwisko polskie. Studium statystyczno-kognitywne. Kraków: DWN.
Sulima, R. (1983). Od inskrypcji nagrobkowej do prozy psychologicznej. Regiony, 3, s. 101–126
Szulowska, W. (1992). Imiennictwo dawnej ziemi halickiej i lwowskiej. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy–Omnitech Press.
Tichoniuk, B. (1988). Antroponimia południowej Białostocczyzny w XVI wieku. Opole: WSP.
Werenicz, W. (1989). Procesy interferencyjne w imiennictwie osobowym ludności polskiej w ZSRR. Cz. 1: Nazwiska. W: S. Warchoł (red.), Interferencje językowe na różnych obszarach Słowiańszczyzny. Lublin: UMCS, s. 297–307.
Werenicz, W. (1993). Procesy interferencyjne w imiennictwie osobowym Polaków w byłym ZSRR. Cz. 2: Imiona i formy nazywania. W: S. Warchoł (red.), Gwary mieszane i przejściowe na terenach słowiańskich. Księga referatów Międzynarodowej Slawistycznej Konferencji Naukowej w Lublinie i Zamościu 25–28 kwietnia 1989 roku. Lublin: UMCS, s. 355–364.
Werenicz, W. (2001). Napisy nagrobkowe z Kojdanowskiego jako świadectwo stosunków etnicznych, społecznych i wyznaniowych na środkowej Białorusi. W: E. Smułkowa, A. Engelking (red.), Język i kultura białoruska w kontakcie z sąsiadami. Studia poświęcone Antoninie Obrębskiej-Jabłońskiej w stulecie urodzin. Warszawa: Wydział Polonistyki UW, s. 169–186.
Wolnicz-Pawłowska, E. (1978). Osiemnastowieczne imiennictwo ukraińskie w dawnym województwie ruskim. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wolnicz-Pawłowska, E. (1993). Antroponimia łemkowska na tle polskim i słowackim (XVI–XVIII wiek). Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Wolnicz-Pawłowska, E. (2009). Antroponimia innosłowiańska w opracowaniach polskich nazw osobowych. W: W. Mańczak, J. Wawrzyńczyk (red.), Prawda — prawdy — mity — fałsze w językoznawstwie. Warszawa: Wyd. Takt, s. 201–208.
Wolnicz-Pawłowska, E. (2014). Nazwy własne w przekładzie. Zarys problematyki. W: M. Graf (red.), Przestrzenie językoznawstwa. Prace dedykowane Profesor Irenie Sarnowskiej-Giefing. Poznań: Wyd. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 201–214.
Wolnicz-Pawłowska, E., Szulowska, W. (1998). Antroponimia polska na Kresach południowo-wschodnich. XV–XIX w. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Bijak, U., Swoboda, P. (2011). Nazwiska mieszkańców powiatu grójeckiego. Pochodzenie — frekwencja — geografia. Grójec: Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza. Oddział w Grójcu.
Bubak, J. (1986). Proces kształtowania się polskiego nazwiska mieszczańskiego i chłopskiego. Kraków: UJ.
Czyżewski, F. (2013). Antroponimia pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego w świetle inskrypcji nagrobnych. Cz. 1: Słownik nazwisk. Lublin: Wyd. Polihymnia.
Czyżewski, F. (1998). Atlas gwar polskich i ukraińskich okolic Włodawy. Lublin: UMCS. Wydział Humanistyczny.
Czyżewski, F. (2006). Uwagi o antroponimii pogranicza polsko-ukraińskiego. W: H. Pelcowa (red.), Spotkania polsko-ukraińskie. Język — kultura — literatura. Chełm: Instytut Nauk Humanistycznych PWSZ w Chełmie, s. 171–175.
Czyżewski, F., Gala, S. (1993). Zagadnienie pogranicza językowego na przykładzie nazwisk włodawskich. W: Systemy onomastyczne w słowiańskich gwarach mieszanych i przejściowych. Red. S. Warchoł. Rozprawy Slawistyczne UMCS, 7. Lublin: Wyd. UMCS, s. 113–136.
Czyżewski, F., Gala, S. (1996). Znaczenie materiałów zoonimicznych w badaniach dialektologicznych. W: Systemy zoonimiczne w językach słowiańskich. Red. S. Warchoł. Rozprawy Slawistyczne UMCS, 11. Lublin: Wyd. UMCS, s. 49–52.
Czyżewski, F., Gala, S. (1998). Przezwiska jako kategoria in statu nascendi. W: Przezwiska i przydomki w językach słowiańskich. Cz. I. Red. S. Warchoł. Rozprawy Slawistyczne UMCS, 14. Lublin: Wyd. UMCS, s. 81–89.
Czyżewski, F., Gala, S. (2000). W sprawie compositów antroponomastycznych. W: Słowiańskie composita antroponimiczne. Red. S. Warchoł. Rozprawy Slawistyczne UMCS, 16. Lublin: Wyd. UMCS, s. 11–17.
Czyżewski, F., Warchoł, S. (1998). Polskie i ukraińskie teksty gwarowe ze wschodniej Lubelszczyzny. Lublin.
Czyżewski, F., Dudek-Szumigaj, A., Frołow, L. (red.) (2011). Nekropolie jako znak kultury pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego, Lublin: Wyd. UMCS.
Dacewicz, L. (2001). Antroponimia Białegostoku XVII–XVIII wieku. Białystok: Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku.
Długosz, K. (1991). Inskrypcje nagrobne z Pomorza Zachodniego w ujęciu językoznawczym. Szczecin: Wyd. Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Gala, S., Czyżewski, F. (1979). Nazwiska ludności gminy Wisznice w województwie bialsko-podlaskim. Annales UMCS, XXXIII/XXXIV, sectio F, s. 351–371.
Górny, H. (2004). Nazwiska mieszkańców wybranych miejscowości dawnej ziemi sanockiej w świetle interferencji etniczno-językowej (XV–XIX w.). Rzeszów: Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Jadacka, H. (2005). Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Karaś, H. (2010). Cmentarze na Litwie jako znak wielokulturowego dziedzictwa Wielkiego Księstwa Litewskiego. W: J. Mędelska, Z. Sawaniewska-Mochowa (red.), Językowe i kulturowe dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego. Księga jubileuszowa na 1000-lecie Litwy. Bydgoszcz: Wyd. Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, s. 61–75.
Kolbuszewski, J. (1985). Wiersze z cmentarza. O współczesnej epigrafice wierszowanej, Wrocław: PTL.
Kosyl, C. (2001). Nazwy osobowe. W: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski. Lublin: Wyd. UMCS, s. 431–445.
Kozłowska-Doda, J. (2000). Język polski napisów cmentarnych z Białorusi środkowej (rejon dzierżyński). W: E. Wolnicz-Pawłowska, W. Szulowska (red.), Kontakty językowe polszczyzny na pograniczu wschodnim. Prace ofiarowane Profesorowi Januszowi Riegerowi. Warszawa: Wyd. Naukowe „Semper”, s. 109–122.
Kreja, B. (1995). Językowe i pozajęzykowe przyczyny nieodmienności polskich nazwisk. Język Polski, LXXV, s. 12–22.
Malec, M. (1996). O imionach i nazwiskach w Polsce. Tradycja i współczesność. Kraków: TMJP, s. 46–47.
Maliszewska, A. (1993). Nazwy osobowe ludności łemkowskiej (na podstawie materiałów z nagrobków). Onomastica, XXXVIII, s. 169–201.
Mytnik, I. (2010). Antroponimia Wołynia w XVI–XVIII w. Warszawa: Katedra Ukrainistyki UW.
Pawłowski, E. (1951). Baran mówi o Kowal. O tworzeniu i odmianie nazwisk i tytułów żeńskich. Język Polski, XXXI, s. 49–62.
Rieger, J. (1977). Imiennictwo ludności wiejskiej w ziemi sanockiej i przemyskiej w XVI w. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Rodenkówna, M. (1980). Nagrobek jako komunikat językowy. Zeszyty Językoznawcze UMCS, Lublin, s. 22–29.
Rymut, K. (1999). Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny. T. I. Kraków: IJP PAN.
Rymut, K. (2002). Nazwiska żon i dzieci. W: E. Rzetelska-Feleszko, A. Cieślikowa (red.), Słowiańska onomastyka. Encyklopedia. T. I, Warszawa–Kraków: TNW, s. 389–390.
Rymut, K. (wyd.) (1992–1994). Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych. T. I–X. Kraków: IJP PAN.
Sajewicz, M. (2013). Nazwiska patronimiczne z formantem -uk w powiecie hajnowskim na Białostocczyźnie na tle ogólnopolskim. Lublin: Wyd. UMCS.
Skowronek, K. (2001). Współczesne nazwisko polskie. Studium statystyczno-kognitywne. Kraków: DWN.
Sulima, R. (1983). Od inskrypcji nagrobkowej do prozy psychologicznej. Regiony, 3, s. 101–126
Szulowska, W. (1992). Imiennictwo dawnej ziemi halickiej i lwowskiej. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy–Omnitech Press.
Tichoniuk, B. (1988). Antroponimia południowej Białostocczyzny w XVI wieku. Opole: WSP.
Werenicz, W. (1989). Procesy interferencyjne w imiennictwie osobowym ludności polskiej w ZSRR. Cz. 1: Nazwiska. W: S. Warchoł (red.), Interferencje językowe na różnych obszarach Słowiańszczyzny. Lublin: UMCS, s. 297–307.
Werenicz, W. (1993). Procesy interferencyjne w imiennictwie osobowym Polaków w byłym ZSRR. Cz. 2: Imiona i formy nazywania. W: S. Warchoł (red.), Gwary mieszane i przejściowe na terenach słowiańskich. Księga referatów Międzynarodowej Slawistycznej Konferencji Naukowej w Lublinie i Zamościu 25–28 kwietnia 1989 roku. Lublin: UMCS, s. 355–364.
Werenicz, W. (2001). Napisy nagrobkowe z Kojdanowskiego jako świadectwo stosunków etnicznych, społecznych i wyznaniowych na środkowej Białorusi. W: E. Smułkowa, A. Engelking (red.), Język i kultura białoruska w kontakcie z sąsiadami. Studia poświęcone Antoninie Obrębskiej-Jabłońskiej w stulecie urodzin. Warszawa: Wydział Polonistyki UW, s. 169–186.
Wolnicz-Pawłowska, E. (1978). Osiemnastowieczne imiennictwo ukraińskie w dawnym województwie ruskim. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wolnicz-Pawłowska, E. (1993). Antroponimia łemkowska na tle polskim i słowackim (XVI–XVIII wiek). Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Wolnicz-Pawłowska, E. (2009). Antroponimia innosłowiańska w opracowaniach polskich nazw osobowych. W: W. Mańczak, J. Wawrzyńczyk (red.), Prawda — prawdy — mity — fałsze w językoznawstwie. Warszawa: Wyd. Takt, s. 201–208.
Wolnicz-Pawłowska, E. (2014). Nazwy własne w przekładzie. Zarys problematyki. W: M. Graf (red.), Przestrzenie językoznawstwa. Prace dedykowane Profesor Irenie Sarnowskiej-Giefing. Poznań: Wyd. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 201–214.
Wolnicz-Pawłowska, E., Szulowska, W. (1998). Antroponimia polska na Kresach południowo-wschodnich. XV–XIX w. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.