Keywords
surname
Radwanowice
impoverished nobility
Abstract
The aim of this paper is to describe the surnames of Radwanowice village, near Kraków, from the diachronic perspective (from the end of the 14th century to the present). Nowadays, surnames are perceived as meaningless, serving primarily the purpose of identification. In personal reception, they constitute an important component of the individual as well as family identity. In a broader context, they attach to particular local communities (national, regional). In the collective consciousness of small local communities, surnames are relevant elements of belonging to a group. They are evidence of somebody’s identity and embedment in tradition. This paper fits into regional studies and is is an attempt to bring a certain segment of Lesser Poland’s anthroponymy closer to the reader. It ought to picture the creation, evolution, and stabilization of surnames used in a small village community. Methods used in the analysis include those created by historical anthropology. Moreover, they take into account historical, social (stratification), and economical contexts. The paper is based on the oldest historical sources coming from medieval original texts and surname records coming from the register of the Rudawa parish. This paper describes almost two hundred surnames used by residents of Radwanowice. Together, the names constitute a unique archive of the local community’s culture.
References
AntrPol = Cieślikowa, A. (red.). (2007–2016). Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku. Wybór artykułów hasłowych oraz wykazy nazwisk wraz z chronologią i geografią [Anthroponymy of Poland from the 16th to the end of the 18th century] (t. 1–6). Kraków: Lexis.
Borek, H. (1978). Diachroniczne i synchroniczne klasyfikacje nazwisk polskich [Diachronic and synchronic classifications of Polish surnames]. W: M. Basaj (red.), Z polskich studiów slawistycznych. Seria 5. T. 1. Językoznawstwo: Prace na VIII Międzynarodowy Kongres Slawistów w Zagrzebiu 1978 (s. 447–455). Warszawa: PWN.
Bubak, J. (1986). Proces kształtowania się polskiego nazwiska mieszczańskiego i chłopskiego [The process of development the Polish bourgeois and peasant surnames]. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Cieślikowa, A. (1990). Staropolskie odapelatywne nazwy osobowe. Proces onimizacji [Old Polish personal names from appellatives. The process of onymization]. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Cieślikowa, A. (1998a). Miejsce przezwiska w systemie antroponimicznym (historia a współczesność) [Nickname function in anthroponymic system (history and present)]. W: S. Warchoł (red.), Przezwiska i przydomki w językach słowiańskich (cz. 1, s. 71–79). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Cieślikowa, A. (1998b). Przezwiska [Nicknames]. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (s. 119–134). Warszawa–Kraków: Towarzystwo Naukowe Warszawskie–Instytut Języka Polskiego PAN.
Gott = Gottschald, M. (1982). Deutsche Namenkunde. Unsere Familiennamen [German names. Our surnames] (wyd. 5). Berlin — New York: Walter de Gruyter.
Hapanowicz, P., Piwowarski, S. (red.) (2010). Monografia gminy Zabierzów [Monography of the Zabierzów commune]. Zabierzów: Urząd Gminy Zabierzów.
Kaleta, Z. (1998). Nazwisko w kulturze polskiej [Surname in Polish culture]. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Kiryk, F. (red.). (1983). Rudawa. Z dziejów wsi podkrakowskiej [Rudawa: From history of a village near Kraków]. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Klisiewicz, E. (1977). Nazwiska mieszkańców parafii Rudawa k. Krakowa w rozwoju historycznym (na podstawie ksiąg metrykalnych z lat 1570–1897) [Surnames of the inhabitants of the Rudawa parish near Kraków in historical development (based on metric books from 1570–1897)] [Niepublikowana rozprawa doktorska]. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie.
Klisiewicz, E. (1994). Żeńskie imiona chrzestne w podkrakowskiej parafii Rudawa z lat 1570–1897 (na podstawie ksiąg metrykalnych) [Female baptismal names of Rudawa village near Cracow from 1570–1897]. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Prace Językoznawcze, 8, 77–82.
Klisiewicz, E. (2004). Strukturalny typ nazwisk na -ski jako jeden ze stereotypów polskiego nazwiska [Structural type of -ski surnames as one of Polish surname’s stereotypes]. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica, 19, 117–121.
Malec, M. (1998). Imiona [Given names]. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (s. 97–118). Warszawa–Kraków: Towarzystwo Naukowe Warszawskie–Instytut Języka Polskiego PAN.
Malec, M. (2001). Imię w polskiej antroponimii i kulturze [The given name in Polish anthroponymy and culture]. Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN.
Mrózek, R. (2014). Interdyscyplinarne i wewnętrzne determinanty zróżnicowań badawczych onomastyki [Interdisciplinary and internal determinants of onomastic research diversity]. Onomastica, 58, 33–65.
Raszewska-Żurek, B. (2006). Kształtowanie się nazwisk równych imionom w Polsce (wiek XIII–XVI) [The formation of surnames equivalent to first names in Poland (13th–16th centuries)]. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
RymSEN = Rymut, K. (1999–2001). Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny [Surnames of Poles. Historical and etymological dictionary] (t. 1–2). Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN–Instytut Języka Polskiego PAN.
Rymut, K. (1998). Nazwiska [Surnames], W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (s. 143–160). Warszawa –Kraków: Towarzystwo Naukowe Warszawskie–Instytut Języka Polskiego PAN.
Rzetelska-Feleszko, E. (1993). Rola nazewnictwa w tworzeniu poczucia regionalnego [The role of names in creation of regional sense]. W: K. Handke (red.), Region, regionalizm — pojęcia i rzeczywistość. Zbiór studiów (s. 151–160). Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
SEBor = Boryś, W. (2005). Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language]. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
SEMot = Cieślikowa, A., Malec, M., Rymut, K. (red.). (1995–2002). Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych [Etymological and motivational dictionary of Old Polish personal names] (t. 1–6). Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN; (t. 7). Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN.
SESł = Sławski, F. (1952–1982). Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (t. 1–5). Kraków: TMJP.
SGP = Karłowicz, J. (1900–1911). Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (t. 1–6). Kraków: Akademia Umiejętności.
SL = Linde, S.B. (1854–1860). Słownik języka polskiego [Dictionary of the Polish language] (wyd. 2, t. 1–6). Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
SłXVII = Instytut Języka Polskiego PAN. (b.d.). Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku [Electronic dictionary of the Polish language of the 17th and 18th centuries]. https://sxvii.pl
SpXVI = Bąk, S. i in. (1966–2012). Słownik polszczyzny XVI wieku [Dictionary of the Polish language of the 16th century] (t. 1–36). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich; Warszawa: IBL PAN. http://spxvi.edu.pl
SSNO = Taszycki, W. i in. (red.) (1965–1987). Słownik staropolskich nazw osobowych (t. 1–7) [Dictionary of Old Polish personal names (vols. 1–7)]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Sstp = Urbańczyk, S. i in. (red.). (1953–2002). Słownik staropolski [Dictionary of the Old Polish language] (t. 1–10). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wyżga, M. (2011). Księgi metrykalne parafii Wszystkich Świętych w Rudawie pod Krakowem [Metric books of the All Saints Parish in Rudawa near Kraków]. Małopolska: regiony, regionalizmy, małe ojczyzny, 13, 165–188.