Słowa kluczowe
Mazowsze
toponimy
podstawy motywujące
imiona złożone
toponimy
podstawy motywujące
imiona złożone
Streszczenie
In the paper, the author describes and analyses the old Mazovian toponyms motivated by Slavic compound names. The work, by definition, positions itself within the historical and etymological mainstream of studies of place names. Based on the analyzed material, it can be argued that more than one hundred Mazovian local names (111) remain in genetic association with compound names. Such place names were created at different times, as evidenced by the name structure itself. The oldest are probably the formations of -j-, which are also the most represented in the toponymy of the described area.
Bibliografia
Bańkowski, A. (1976). W sprawie semantyki staropolskich imion dwuczłonowych. Onomastica, XXI, s. 307–316.
Bańkowski, A. (1979). Ślady czasownika žьdati w staropolskich nazwach osobowych i miejscowych. Slavia Occidentalis, XXXVI, s. 15–21.
Bańkowski, A. (1984a). Staropolskie imiona dwuczłonowe z osobliwymi składnikami. Onomastica, XXIX, s. 127–160.
Bańkowski, A. (1984b). [rec.] M. Malec, Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych. Onomastica, XXIX, s. 267–284.
Bańkowski, A. (1985). Lekcje wątpliwe staropolskich antroponimów dwuczłonowych. Slavia Occidentalis, XLII, s. 1–12.
Bańkowski, A. (1988). Staropolskie imiona półtoraczłonowe. W: K. Zierhoffer (red.), V Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna, Poznań 3–5 września 1985. Księga referatów. Poznań: UAM, s. 5–11.
Bijak, U. (2001). Nazwy miejscowe południowej części dawnego województwa mazowieckiego. Kraków: DWN.
Borek, H. (2002). Rozważania o toponimii. Onomastica, XLVII, s. 5–22.
Boryś, W. (1975). Prefiksacja imienna w językach słowiańskich. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
Dulinicz, M. (2006). Mazowsze we wcześniejszym średniowieczu (do końca X w.). Szkic archeologiczny. W: H. Samsonowicz (red.), Dzieje Mazowsza. T. I. Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, s. 67–108.
Gieysztor, A. (2006). Trzy stulecia najdawniejszego Mazowsza (połowa X–połowa XIII wieku). W: H. Samsonowicz (red.), Dzieje Mazowsza. T. I. Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, s. 109–160.
Górny, H. (2007). Nazwy miejscowe motywowane imionami dwuczłonowymi typu Boguchwał, Budziwoj — rozmieszczenie, chronologia, frekwencja. Onomastica, LII, s. 101–117.
Górny, H. (2011). Obraz idei współżycia Słowian zachowany w toponimii Polski — na przykładzie nazw miejscowych motywowanych wybranymi imionami dwuczłonowymi. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Russologica, IV, s. 65–76.
Kaleta, Z. (1995). Świat ludzkich wartości odzwierciedlony w nazwach własnych osób (semantyka imion staropolskich z członami -mir, -mysł, -sław na tle indoeuropejskim). Slavia Occidentalis, LIII, s. 7–13.
Karaś, M. (1956). O staropolskich imionach dwuczłonowych zachowanych w nazwach miejscowych. Onomastica, II, s. 260–281.
Kopertowska, D. (1993). Dwuczłonowe nazwy osobowe jako podstawy toponimów. W: Namenkundliche Informationen. Bh. 17. Anthroponymica Slavica, s. 44–48.
Kopertowska, D. (1994). Nazwy miejscowe województwa radomskiego. Kielce: Wyd. Prywatnego Liceum Zarządzania i Administracji.
Łowmiański, H. (1973). Początki Polski. Z dziejów Słowian w pierwszym tysiącleciu n.e. T. V. Warszawa: PWN.
Malec, M. (1971). Budowa morfologiczna staropolskich złożonych imion osobowych. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
Malec, M. (1975a). Polskie nazwy miejscowe z negacją nie. Zpravodaj Místopisné komise ČSAV, XVI, s. 280–291.
Malec, M. (1975b). Staropolskie nazwy osobowe z negacją nie oraz z przyimkami b(i)ez, brzez, przez. Polonica, I, s. 259–307.
Malec, M. (1978). Staropolskie bezsufiksalne nazwy osobowe z prepozycjami i negacją. Cz. II. Onomastica, XXIII, s. 183–213.
Malec, M. (1982). Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
Malec, M. (1984). Polemika z Andrzejem Bańkowskim. Onomastica, XXIX, s. 284–290.
Malec, M. (1993). Dobór znaczeniowy członów imiennych w słowiańskich imionach złożonych. Namenkundliche Informationen. Bh. 17. Anthroponymica Slavica, s. 30–35.
Malec, M. (1999). Najdawniejsze polskie imiona apotropeiczne. Acta onomastica, XL, s. 124–130.
Malec, M. (2000). Odbicie wierzeń naszych przodków w imionach słowiańskich (imiona złożone z członami: Bogo- Bogu-, -bog). W: M. Czachorowska, Ł. M. Szewczyk (red.), Onomastyka polska a nowe kierunki językoznawcze. Bydgoszcz: Wyd. WSP w Bydgoszczy.
Malec, M. (2006). Wkład krakowskiego językoznawstwa polonistycznego do nauki o imionach osobowych. LingVaria, 1, s. 127–137.
Malec, M. (2011). Tradycje wierzeniowe w słowiańskiej antroponimii. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Russologica, IV, s. 158–165.
Malec, M. (2015). Kulturowe przyczyny zmian w polskim imiennictwie osobowym. Onomastica, LIX, s. 123–136.
Milewski, T. (1957a). Ze studiów nad antroponimią indoeuropejską. Onomastica, III, s. 37–59.
Milewski, T. (1957b). Ewolucja morfologiczna indoeuropejskich złożonych imion osobowych. Biuletyn PTJ, XVI, s. 37–49.
Milewski, T. (1960). Polskie imiona złożone nie znane innym językom słowiańskim. Slavia Occidentalis, XX, s. 101–107.
Milewski, T. (1969). Indoeuropejskie imiona osobowe. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
Nalepa, J. (1991). Pokój i wojna w staropolskich imionach (cz. 1). Język Polski, LXXI, s. 87–97.
Nalepa, J. (1992). Pokój i wojna w staropolskich imionach (cz. 2). Język Polski, LXXII, s. 9–15.
Nieckula, F. (1965). Polskie nazwy miejscowe z suf. -jь. RKJW, V, s. 65–147.
Rospond, S. (1979). Stratygrafia polskich nazw miejscowych na *-jь. Onomastica Slavogermanica, XII, s. 7–62.
Rospond, S. (1983). Słowiańskie nazwy miejscowe z sufiksem -jь. Wrocław: Wyd. UWr.
Rymut, K. (1970). Toponomastyka w służbie badań historyczno-osadniczych. Onomastica, XV, s. 289–297.
Rymut, K. (1993). Zasób leksemów w prasłowiańskich imionach złożonych. Onomastica, XXXVIII, s. 5–19.
Rzetelska-Feleszko, E. (1998). Nazwy miejscowe. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia. Warszawa–Kraków: Towarzystwo Naukowe Warszawskie–IJP PAN, s. 191–230.
Samsonowicz, H. (2006). Gospodarka i społeczeństwo (XIII–początek XVI w.). W: H. Samsonowicz (red.), Dzieje Mazowsza. T. I. Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, s. 339–394.
Skowronek, K. (1995). Imiona dwuczłonowe motywujące współczesne nazwiska polskie. Onomastica, XL, s. 73–100.
Taszycki, W. (1925). Najdawniejsze polskie imiona osobowe. Kraków: PAU.
Taszycki, W. (1946). Słowiańskie nazwy miejscowe. Ustalenie podziału. Kraków: PAU.
Wójcik, U. (2001). Nazwy miejscowe dawnego województwa rawskiego. Warszawa–Kraków: Tow. Naukowe Warszawskie–IJP PAN.
Wójcik, U. (2013). Polskie toponimy związane z organizacją gospodarczą państwa wczesnopiastowskiego. Nazwy miejscowe motywowane antroponimami zbiorowymi. Kraków: Lexis.
Zierhoffer, K. (1957). Nazwy miejscowe północnego Mazowsza. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
SŁOWNIKI
http://www.slownik.ihpan.edu.pl
Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2: Komentarz, indeksy. Red. W. Pałucki. Oprac. A. Dunin-Wąsowicz. Warszawa: IH PAN, 1973.
NMPol — Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany. T. I–XII (A–Rż). Red. K. Rymut, B. Czopek-Kopciuch, U. Bijak. Kraków: IJP PAN–Pandit, 1996–2015.
SEBor — W. Boryś. Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wyd. Literackie, 2000.
SEMot — Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. Cz. 1: Odapelatywne nazwy osobowe, oprac. A. Cieślikowa przy współudziale K. Rymuta i J. Szymowej. Kraków: DWN–IJP PAN.
SSNO — Słownik staropolskich nazw osobowych. T. I–VI, 1965–1983. Red. W. Taszycki; t. VII: Suplement, 1984–1987, oprac. pod kier. M. Malec. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
Svoboda, J. (1964). Staročeska osobni jména a naše příjmení. Praha: Nakladatelství Československé Akademie Véd.
Bańkowski, A. (1979). Ślady czasownika žьdati w staropolskich nazwach osobowych i miejscowych. Slavia Occidentalis, XXXVI, s. 15–21.
Bańkowski, A. (1984a). Staropolskie imiona dwuczłonowe z osobliwymi składnikami. Onomastica, XXIX, s. 127–160.
Bańkowski, A. (1984b). [rec.] M. Malec, Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych. Onomastica, XXIX, s. 267–284.
Bańkowski, A. (1985). Lekcje wątpliwe staropolskich antroponimów dwuczłonowych. Slavia Occidentalis, XLII, s. 1–12.
Bańkowski, A. (1988). Staropolskie imiona półtoraczłonowe. W: K. Zierhoffer (red.), V Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna, Poznań 3–5 września 1985. Księga referatów. Poznań: UAM, s. 5–11.
Bijak, U. (2001). Nazwy miejscowe południowej części dawnego województwa mazowieckiego. Kraków: DWN.
Borek, H. (2002). Rozważania o toponimii. Onomastica, XLVII, s. 5–22.
Boryś, W. (1975). Prefiksacja imienna w językach słowiańskich. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
Dulinicz, M. (2006). Mazowsze we wcześniejszym średniowieczu (do końca X w.). Szkic archeologiczny. W: H. Samsonowicz (red.), Dzieje Mazowsza. T. I. Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, s. 67–108.
Gieysztor, A. (2006). Trzy stulecia najdawniejszego Mazowsza (połowa X–połowa XIII wieku). W: H. Samsonowicz (red.), Dzieje Mazowsza. T. I. Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, s. 109–160.
Górny, H. (2007). Nazwy miejscowe motywowane imionami dwuczłonowymi typu Boguchwał, Budziwoj — rozmieszczenie, chronologia, frekwencja. Onomastica, LII, s. 101–117.
Górny, H. (2011). Obraz idei współżycia Słowian zachowany w toponimii Polski — na przykładzie nazw miejscowych motywowanych wybranymi imionami dwuczłonowymi. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Russologica, IV, s. 65–76.
Kaleta, Z. (1995). Świat ludzkich wartości odzwierciedlony w nazwach własnych osób (semantyka imion staropolskich z członami -mir, -mysł, -sław na tle indoeuropejskim). Slavia Occidentalis, LIII, s. 7–13.
Karaś, M. (1956). O staropolskich imionach dwuczłonowych zachowanych w nazwach miejscowych. Onomastica, II, s. 260–281.
Kopertowska, D. (1993). Dwuczłonowe nazwy osobowe jako podstawy toponimów. W: Namenkundliche Informationen. Bh. 17. Anthroponymica Slavica, s. 44–48.
Kopertowska, D. (1994). Nazwy miejscowe województwa radomskiego. Kielce: Wyd. Prywatnego Liceum Zarządzania i Administracji.
Łowmiański, H. (1973). Początki Polski. Z dziejów Słowian w pierwszym tysiącleciu n.e. T. V. Warszawa: PWN.
Malec, M. (1971). Budowa morfologiczna staropolskich złożonych imion osobowych. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
Malec, M. (1975a). Polskie nazwy miejscowe z negacją nie. Zpravodaj Místopisné komise ČSAV, XVI, s. 280–291.
Malec, M. (1975b). Staropolskie nazwy osobowe z negacją nie oraz z przyimkami b(i)ez, brzez, przez. Polonica, I, s. 259–307.
Malec, M. (1978). Staropolskie bezsufiksalne nazwy osobowe z prepozycjami i negacją. Cz. II. Onomastica, XXIII, s. 183–213.
Malec, M. (1982). Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
Malec, M. (1984). Polemika z Andrzejem Bańkowskim. Onomastica, XXIX, s. 284–290.
Malec, M. (1993). Dobór znaczeniowy członów imiennych w słowiańskich imionach złożonych. Namenkundliche Informationen. Bh. 17. Anthroponymica Slavica, s. 30–35.
Malec, M. (1999). Najdawniejsze polskie imiona apotropeiczne. Acta onomastica, XL, s. 124–130.
Malec, M. (2000). Odbicie wierzeń naszych przodków w imionach słowiańskich (imiona złożone z członami: Bogo- Bogu-, -bog). W: M. Czachorowska, Ł. M. Szewczyk (red.), Onomastyka polska a nowe kierunki językoznawcze. Bydgoszcz: Wyd. WSP w Bydgoszczy.
Malec, M. (2006). Wkład krakowskiego językoznawstwa polonistycznego do nauki o imionach osobowych. LingVaria, 1, s. 127–137.
Malec, M. (2011). Tradycje wierzeniowe w słowiańskiej antroponimii. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Russologica, IV, s. 158–165.
Malec, M. (2015). Kulturowe przyczyny zmian w polskim imiennictwie osobowym. Onomastica, LIX, s. 123–136.
Milewski, T. (1957a). Ze studiów nad antroponimią indoeuropejską. Onomastica, III, s. 37–59.
Milewski, T. (1957b). Ewolucja morfologiczna indoeuropejskich złożonych imion osobowych. Biuletyn PTJ, XVI, s. 37–49.
Milewski, T. (1960). Polskie imiona złożone nie znane innym językom słowiańskim. Slavia Occidentalis, XX, s. 101–107.
Milewski, T. (1969). Indoeuropejskie imiona osobowe. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
Nalepa, J. (1991). Pokój i wojna w staropolskich imionach (cz. 1). Język Polski, LXXI, s. 87–97.
Nalepa, J. (1992). Pokój i wojna w staropolskich imionach (cz. 2). Język Polski, LXXII, s. 9–15.
Nieckula, F. (1965). Polskie nazwy miejscowe z suf. -jь. RKJW, V, s. 65–147.
Rospond, S. (1979). Stratygrafia polskich nazw miejscowych na *-jь. Onomastica Slavogermanica, XII, s. 7–62.
Rospond, S. (1983). Słowiańskie nazwy miejscowe z sufiksem -jь. Wrocław: Wyd. UWr.
Rymut, K. (1970). Toponomastyka w służbie badań historyczno-osadniczych. Onomastica, XV, s. 289–297.
Rymut, K. (1993). Zasób leksemów w prasłowiańskich imionach złożonych. Onomastica, XXXVIII, s. 5–19.
Rzetelska-Feleszko, E. (1998). Nazwy miejscowe. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia. Warszawa–Kraków: Towarzystwo Naukowe Warszawskie–IJP PAN, s. 191–230.
Samsonowicz, H. (2006). Gospodarka i społeczeństwo (XIII–początek XVI w.). W: H. Samsonowicz (red.), Dzieje Mazowsza. T. I. Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, s. 339–394.
Skowronek, K. (1995). Imiona dwuczłonowe motywujące współczesne nazwiska polskie. Onomastica, XL, s. 73–100.
Taszycki, W. (1925). Najdawniejsze polskie imiona osobowe. Kraków: PAU.
Taszycki, W. (1946). Słowiańskie nazwy miejscowe. Ustalenie podziału. Kraków: PAU.
Wójcik, U. (2001). Nazwy miejscowe dawnego województwa rawskiego. Warszawa–Kraków: Tow. Naukowe Warszawskie–IJP PAN.
Wójcik, U. (2013). Polskie toponimy związane z organizacją gospodarczą państwa wczesnopiastowskiego. Nazwy miejscowe motywowane antroponimami zbiorowymi. Kraków: Lexis.
Zierhoffer, K. (1957). Nazwy miejscowe północnego Mazowsza. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
SŁOWNIKI
http://www.slownik.ihpan.edu.pl
Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2: Komentarz, indeksy. Red. W. Pałucki. Oprac. A. Dunin-Wąsowicz. Warszawa: IH PAN, 1973.
NMPol — Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany. T. I–XII (A–Rż). Red. K. Rymut, B. Czopek-Kopciuch, U. Bijak. Kraków: IJP PAN–Pandit, 1996–2015.
SEBor — W. Boryś. Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wyd. Literackie, 2000.
SEMot — Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. Cz. 1: Odapelatywne nazwy osobowe, oprac. A. Cieślikowa przy współudziale K. Rymuta i J. Szymowej. Kraków: DWN–IJP PAN.
SSNO — Słownik staropolskich nazw osobowych. T. I–VI, 1965–1983. Red. W. Taszycki; t. VII: Suplement, 1984–1987, oprac. pod kier. M. Malec. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
Svoboda, J. (1964). Staročeska osobni jména a naše příjmení. Praha: Nakladatelství Československé Akademie Véd.