Słowa kluczowe
toponimia polska
terminologia topograficzna
*perorslь
Przerośl
terminologia topograficzna
*perorslь
Przerośl
Streszczenie
The paper discusses a set of likely related Polish geographical names: Przerośl(e) ~ Przyrośl(e). It is assumed that a topographic appellative, based evidently on the participle *perorslъ ʽovergrown’ underlies most of them, but the existing reconstructions of the semantics of the latter cannot be regarded as satisfactory. It is shown that przerośl(a), referring to an unspecified part of a lake near contemporary Złotów, is attested directly as an appellative in a North Polish source from the beginning of the 17th century, although unfortunately in a context which does not reveal its precise meaning. As a considerable percentage of these names refer to lakes or parts thereof, a new hypothesis is put forward, according to which the basic North Slavic meaning of the term was ʽlake bay of prolonged shape’ (Northern Poland) and ʽoxbow lake’ (Southern Poland). In South Slavic, on the contrary, reflexes of the same etymological structure *perorslь have developed the specific meaning ʽspecifically shaped rock, called natural bridge’.
Bibliografia
Babik, Z. (2017). Is the Prosody of Slavic *pergyńi Really Not Reconstructible? W: M. Németh, B. Podolak, M. Urban (eds.), Essays in the History of Languages and Linguistics. Dedicated to Marek Stachowski on the Occasion of His 60th Birthday. Kraków: Księgarnia Akademicka, s. 81–105.
Bańkowski, A. (1980). Epenteza w toponimii polskiej. Poradnik Językowy, zesz. 4, s. 173–184.
Białuński, G. (2002). Kolonizacja Wielkiej Puszczy (do 1568 roku) — starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie). Olsztyn: OBN.
Biolik, M. (1993). Die Namen der stehenden Gewässer im Zuflußgebiet des Pregel und im Einzugsbereich der Zuflüsse zur Ostsee zwischen Pregel und Memel/Nazwy wód stojących dorzecza Pregoły i dopływów Bałtyku między Pregołą i Niemnem. HE 8. Stuttgart: F. Steiner Verlag.
Chojnacki, J. (2002). Nazwy terenowe na pograniczu wielkopolsko-kujawskim. Poznań: Wyd. Naukowe UAM.
Dejna, K. (1981). Atlas polskich innowacji dialektalnych. Warszawa–Łódź: PWN.
ESHP — Elektroniczny słownik hydronimów Polski, http://eshp.ijp.pan.pl/.
ESJP — A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego. I–II: A–P. Warszawa: PWN, 2000.
Goerke, O. (1917). Flur- und Ortsnamen im Kreise Flatow. Zeitschrift der Westpreußischen Geschichtsvereins, 57, s. 67–139.
KDW V — Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. Wyd. staraniem Tow. Przyjaciół Nauk Poznańskiego. T. V: zawierający dokumenta z lat 1400–1444. Poznań: nakładem fundacyi Roberta Bredkrajcza, 1908.
KDW VII — Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. Tom VII: zawiera dokumenty nr 401–773 z lat 1401–1415. Poznań–Warszawa: PWN, 1985.
Kornaszewski, M. (1968). Nart, narty w polskich nazwach miejscowych i terenowych. Slavia Occidentalis, 27, s. 101–110.
Kozierowski, S. (1921). Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski. I: A–Ł. Poznań: Poznańskie Tow. Przyjaciół Nauk.
Kozierowski, S. (1922). Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski. II: M–Z. Poznań: Poznańskie Tow. Przyjaciół Nauk.
Lˆešević, M. A. (2011). Naučna i narodna karstna terminologiĵa Crne Gore. Podgorica: Crnogorska akademiĵa nauka i umĵetnosti.
Makarski, W. (1999). Nazwy miejscowości dawnej ziemi przemyskiej. Lublin: Tow. Naukowe KUL.
Nitsche, P. (1964), Die geographische Terminologie des Polnischen. Köln–Wien: Böhlau Verlag.
NMPol — Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany. T. I–. Red. K. Rymut i in. Kraków: IJP PAN–Pandit, 1996–.
Nobis, I. (2016). Rozwój fleksji nazw miejscowych w języku polskim. Kraków: IJP PAN.
Plet. — M. Pleteršnik, Slovensko-nemški slovar. Prvi del: A–O. Ljubljana: Knezoškofijstvo, 1894.
PRNG — Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych [pliki w formacie .xlsx], http://www.codgik.gov.pl/index.php/darmowe-dane/prng.html.
Prugar, J. (2014). Mikrotoponimia i ojkonimia gminy Uniejów. Rocznik Uniejowski, 3, s. 111–134.
Przybytek, R. (1986). Nazwy miejscowe a nazwy wodne na obszarze Warmii i Mazur. Cz. I. Onomastica, XXX, s. 69–108.
Rospond, S. (1984). Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
Rymut, K. (1987). Nazwy miast Polski. Wyd. 2. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
Rymut, K. (2001). Gewässernamen im linken Zuflußgebiet der Weichsel zwischen Przemsza und Pilica/Nazwy lewobrzeżnych dopływów Wisły od Przemszy do Pilicy. HE 16. Stuttgart: F. Steiner Verlag.
SHGPn — Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu. T. I–. Wrocław [itd.]: Ossolineum, 1982–.
SGU — Slovnik gìdronìmìv Ukraïni. Kiïv: Naukova dumka, 1979.
SRNG — Slovarʹ russkih narodnyh govorov. Leningrad: Izdatelʹstvo Nauka, 1964–.
Stadnik, J. (1987). Nazwy wodne byłego powiatu tarnobrzeskiego. Rozprawy Komisji Językowej WTN, XV, s. 221–250.
SW — Słownik języka polskiego. Red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiecki. T. I–VIII. Warszawa: nakładem prenumeratorów, 1900–1927.
Torkar, S. (2012). Predoslie in Prelosno — 45 let pozneje. Jezikoslovni zapiski, 18 (2), s. 125–130.
UN — Urzędowe nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 1–. Warszawa: Urząd Rady Ministrów, 1963–.
UNMasz — tzw. maszynopisy profesorskie UN, stanowiące etap przejściowy systematyzowania zebranego w terenie materiału w celu ostatecznego opracowania i wydania tomików UN. Maszynopisy przechowywane (i obecnie digitalizowane) w Instytucie Języka Polskiego PAN w Krakowie.
UNMatr — przygotowane do powielenia matryce niewydanych tomików UN. Przechowywane (i obecnie digitalizowane) w Instytucie Języka Polskiego PAN w Krakowie.
WNP — Wielkopolskie nazwy polne. Poznań: nakładem redakcji „Dziennika Poznańskiego”, 1901.
Zając, E. (2016). Toponimia powiatu tureckiego. Słownik nazw. Łódź: Wyd. UŁ.
Bańkowski, A. (1980). Epenteza w toponimii polskiej. Poradnik Językowy, zesz. 4, s. 173–184.
Białuński, G. (2002). Kolonizacja Wielkiej Puszczy (do 1568 roku) — starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie). Olsztyn: OBN.
Biolik, M. (1993). Die Namen der stehenden Gewässer im Zuflußgebiet des Pregel und im Einzugsbereich der Zuflüsse zur Ostsee zwischen Pregel und Memel/Nazwy wód stojących dorzecza Pregoły i dopływów Bałtyku między Pregołą i Niemnem. HE 8. Stuttgart: F. Steiner Verlag.
Chojnacki, J. (2002). Nazwy terenowe na pograniczu wielkopolsko-kujawskim. Poznań: Wyd. Naukowe UAM.
Dejna, K. (1981). Atlas polskich innowacji dialektalnych. Warszawa–Łódź: PWN.
ESHP — Elektroniczny słownik hydronimów Polski, http://eshp.ijp.pan.pl/.
ESJP — A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego. I–II: A–P. Warszawa: PWN, 2000.
Goerke, O. (1917). Flur- und Ortsnamen im Kreise Flatow. Zeitschrift der Westpreußischen Geschichtsvereins, 57, s. 67–139.
KDW V — Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. Wyd. staraniem Tow. Przyjaciół Nauk Poznańskiego. T. V: zawierający dokumenta z lat 1400–1444. Poznań: nakładem fundacyi Roberta Bredkrajcza, 1908.
KDW VII — Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. Tom VII: zawiera dokumenty nr 401–773 z lat 1401–1415. Poznań–Warszawa: PWN, 1985.
Kornaszewski, M. (1968). Nart, narty w polskich nazwach miejscowych i terenowych. Slavia Occidentalis, 27, s. 101–110.
Kozierowski, S. (1921). Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski. I: A–Ł. Poznań: Poznańskie Tow. Przyjaciół Nauk.
Kozierowski, S. (1922). Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski. II: M–Z. Poznań: Poznańskie Tow. Przyjaciół Nauk.
Lˆešević, M. A. (2011). Naučna i narodna karstna terminologiĵa Crne Gore. Podgorica: Crnogorska akademiĵa nauka i umĵetnosti.
Makarski, W. (1999). Nazwy miejscowości dawnej ziemi przemyskiej. Lublin: Tow. Naukowe KUL.
Nitsche, P. (1964), Die geographische Terminologie des Polnischen. Köln–Wien: Böhlau Verlag.
NMPol — Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany. T. I–. Red. K. Rymut i in. Kraków: IJP PAN–Pandit, 1996–.
Nobis, I. (2016). Rozwój fleksji nazw miejscowych w języku polskim. Kraków: IJP PAN.
Plet. — M. Pleteršnik, Slovensko-nemški slovar. Prvi del: A–O. Ljubljana: Knezoškofijstvo, 1894.
PRNG — Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych [pliki w formacie .xlsx], http://www.codgik.gov.pl/index.php/darmowe-dane/prng.html.
Prugar, J. (2014). Mikrotoponimia i ojkonimia gminy Uniejów. Rocznik Uniejowski, 3, s. 111–134.
Przybytek, R. (1986). Nazwy miejscowe a nazwy wodne na obszarze Warmii i Mazur. Cz. I. Onomastica, XXX, s. 69–108.
Rospond, S. (1984). Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
Rymut, K. (1987). Nazwy miast Polski. Wyd. 2. Wrocław [itd.]: Ossolineum.
Rymut, K. (2001). Gewässernamen im linken Zuflußgebiet der Weichsel zwischen Przemsza und Pilica/Nazwy lewobrzeżnych dopływów Wisły od Przemszy do Pilicy. HE 16. Stuttgart: F. Steiner Verlag.
SHGPn — Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu. T. I–. Wrocław [itd.]: Ossolineum, 1982–.
SGU — Slovnik gìdronìmìv Ukraïni. Kiïv: Naukova dumka, 1979.
SRNG — Slovarʹ russkih narodnyh govorov. Leningrad: Izdatelʹstvo Nauka, 1964–.
Stadnik, J. (1987). Nazwy wodne byłego powiatu tarnobrzeskiego. Rozprawy Komisji Językowej WTN, XV, s. 221–250.
SW — Słownik języka polskiego. Red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiecki. T. I–VIII. Warszawa: nakładem prenumeratorów, 1900–1927.
Torkar, S. (2012). Predoslie in Prelosno — 45 let pozneje. Jezikoslovni zapiski, 18 (2), s. 125–130.
UN — Urzędowe nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 1–. Warszawa: Urząd Rady Ministrów, 1963–.
UNMasz — tzw. maszynopisy profesorskie UN, stanowiące etap przejściowy systematyzowania zebranego w terenie materiału w celu ostatecznego opracowania i wydania tomików UN. Maszynopisy przechowywane (i obecnie digitalizowane) w Instytucie Języka Polskiego PAN w Krakowie.
UNMatr — przygotowane do powielenia matryce niewydanych tomików UN. Przechowywane (i obecnie digitalizowane) w Instytucie Języka Polskiego PAN w Krakowie.
WNP — Wielkopolskie nazwy polne. Poznań: nakładem redakcji „Dziennika Poznańskiego”, 1901.
Zając, E. (2016). Toponimia powiatu tureckiego. Słownik nazw. Łódź: Wyd. UŁ.