Słowa kluczowe
badanie nazw własnych
teoria onomastyczna
kategorie kulturowe
nazwowość
Streszczenie
Związki między nazwami a kulturą są wielowymiarowe, odciskają one również wyraźne piętno na praktyce badania nazw. W referacie zostaną przedstawione metody onomastyczne w kontekście ujawniania relacji między nazwami a kulturą. Szeroko pojęta kultura jest obecna niemal we wszystkich badaniach onomastycznych, ale niektóre z tych metod bardziej świadomie ją eksponują w taki sposób, że staje się dominantą metodologiczną. Akcent zostanie położony na te właśnie metodologie, ich narzędzia, sposoby opisu nazw i efekty badań w postaci wniosków o charakterze ogólnokulturowym. Wskazana zostanie kategorie kulturowa „nazwowości” jako kluczowa dla onimicznego kategoryzowania rzeczywistości, a w związku z tym postulowana jako kluczowa przy kulturowych badaniach nazw.
Bibliografia
Anusiewicz, J. (1994). Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki [Cultural linguistics. An outline of the problematic]. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Bartmiński, J. (2008). Etnolingwistyka, lingwistyka kulturowa, lingwistyka antropologiczna? [Ethnolinguistics, cultural linguistics, anthropological linguistics?]. Język a Kultura, 20, 15–33.
Biolik, M. (red.). (2003). Metodologia badań onomastycznych [Methodology of onomastic research]. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego.
Burszta, W. (1986). Język a kultura w myśli etnologicznej [Language and culture in ethnological thought]. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Furdal, A. (1990). Językoznawstwo otwarte [Open linguistics]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Furdal, A. (2011). Językoznawstwo otwarte — dziś [Open linguistics — today]. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, 67, 291–298.
Jameson, F. (1998). The Cultural Turn. Selected Writings on the Postmodern 1983–1998. London–New York: Verso.
Kaleta, Z. (1995a). Świat ludzkich wartości odzwierciedlony w nazwach własnych osób (nazwiska zachodnioeuropejskie i słowiańskie) [The world of human values reflected in the proper names of persons (Western European and Slavic names)]. Slavia Occidentalis, 52, 27–34.
Kaleta, Z. (1995b). Świat ludzkich wartości odzwierciedlony w nazwach własnych osób (Semantyka imion staropolskich z członami -mir, -mysł, -sław na tle indoeuropejskim) [The world of human values reflected in proper names of persons (Semantics of Old Polish names with -mir, -mysł, -sław against the Indo-European background]. Slavia Occidentalis, 53, 7–13.
Kaleta, Z. (1998a). Teoria nazw własnych. [Theory of proper names]. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (s. 15–44). Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Kaleta, Z. (1998b). Kierunki i metodologia badań. Terminologia [Research directions and methodology. Terminology]. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (s. 45–81). Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Kaleta, Z. (1998c). Nazwisko w kulturze polskiej [Surname in Polish culture]. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Lech-Kirstein, D. (2015). Zwrot kulturowy w badaniach onomastycznych [The cultural turn in onomastic research]. Poznańskie Spotkania Językoznawcze, 30, 85–95.
Malec, M. (1987). Wpływ kultury zachodnioeuropejskiej na imiennictwo staropolskie [Influence of Western European culture on Old Polish naming]. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, 33, 137–141.
Malec, M. (1988). Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce jako odbicie uniwersalistycznych cech ówczesnej kultury [Christian names in medieval Poland as a reflection of the universalist features of the culture of the time]. W: K. Zierhoffer (red.), V Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna. Księga referatów (s. 197–202). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Malec, M. (2001). Imię w polskiej antroponimii i kulturze [The given name in Polish anthroponymy and culture]. Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN.
Matusiak-Kempa, I. (2019). Nomen omen. Studium antroponimiczno-aksjologiczne [Nomen Omen. An anthroponymic-axiological study]. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
McLuhan, M. (1964). Understanding Media: The extensions of man. New York: McGraw-Hill.
Milewski, T. (1969). Indoeuropejskie imiona osobowe [Indo-European personal names]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Mrózek, R. (2000). Współczesna lingwistyka a sfera onimiczna języka [Modern linguistics and the onymic sphere of language]. W: M. Czachorowska i Ł.M. Szewczyk (red.), Onomastyka polska a nowe kierunki językoznawcze (s. 31–39). Bydgoszcz: Wydawnictwo WSP.
Mrózek, R. (2004). Nazwy własne jako przedmiot badawczy onomastyki [Proper names as a research subject of onomastics]. W: R. Mrózek (red.), Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej (s. 9–19). Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Mrózek, R. (2016). Kontynuacyjno-innowacyjna aktualizacja zadań onomastyki [Continuing and innovative date of onomastics tasks]. Onomastica, 60, 27–35.
Rejter, A. (2019). Nazwy własne w kon/tekstach kultury [Proper names in con/texts of culture]. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Rospond, S. (1967). Słownik nazwisk śląskich [Dictionary of Silesian surnames]. Cz. 1: A–F. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Rutkiewicz-Hanczewska, M. (2016). Neurobiologia nazywania. O anomii proprialnej i apelatywnej [The neurobiology of naming: On proper and common name anomia]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Rutkowski, M. (2007). Nazwy własne w strukturze metafory i metonimii. Proces deonimizacji [Proper names in the structure of metaphor and metonymy. The process of deonymization]. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Rutkowski, M. (2016). Status obiektów i zasięgi funkcjonowania nazw a ogólne tendencje nazwotwórcze [The status of name-objects, the social range of names and general naming tendencies]. Onomastica, 60, 13–26.
Sharifian, F. (2016). Lingwistyka kulturowa [Cultural linguistics]. Etnolingwistyka, 28, 31–57.
Skowronek, K. (1997). Polskie nazwiska a kultura. Propozycja badań kognitywnych [Polish names and culture. A proposal for cognitive research]. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, 53, 145–156.
Skowronek, K. (2001). Współczesne nazwisko polskie. Studium statystyczno-kognitywne [Contemporary Polish surname: a statistical-cognitive study]. Kraków: DWN.
Skowronek, K. (2016). Nazwy własne jako symptomy kultury (na przykładzie tytułów poradników autoterapeutycznych) [Proper names as symptoms of culture (based on the example of autotherapeutic guide books titles)]. Onomastica, 60, 47–67.
Taszycki, W. (1946). Słowiańskie nazwy miejscowe. Ustalenie podziału [Slavic place names. Establishing a division]. Kraków: PAU.
Wejland, A.P. (2012). Poza kulturę, poza antropologię? [Beyond culture, beyond anthropology?]. Przegląd Socjologiczny, 61(3), 91–101.
Włoskowicz, W. (2015). Trójelementowy model znaczenia onimicznego i pojęciowy model onomastykonu [The triple model of onymic meaning and the conceptual model of onomasticon]. Onomastica, 59, 57–76.