Słowa kluczowe
formy pochodne
toponimy odantroponimiczne
warstwy chronologiczne
motywacja
Streszczenie
The article is devoted to Polish deanthroponymic oikonyms created from the name Stanisław and its derivatives. The aim of the paper was to show the frequency of one of the most popular male names and its numerous derivative forms in place names, both the oldest ones, created by the end of the 16 th century, and newer ones, created later in the 18 th century, and especially in the 19 th and in the first half of the 20 th centuries. The name Stanisław was the basis of few (approx. 10) toponyms (patronymic with the suffix -ice, possessive with -j-, -ów, -owo) included in the oldest naming layer. Many more medieval oikonyms (about 30) have as their basis the derivatives of the name Stanisław (Stan/Stań, Staniek, Stańko, Stasz(o), Staś, Stanisz, Stachel, Stanięta, *Stanom(a), *Stanim(a), *Staniątek). These are possessive names with suffixes -ew, -ewo, -ów, -owo, -owa, -in, -ówka, patronymic names ending with -owice, -ewice, -ęta and plural names Stany, Staniątki. The 18 th century bestowals refer to 9 place names from the name Stanisław and about 9 from its derivatives, while approx. 70 oikonyms with a full name in the base and approx. 20 toponyms motivated by shortened form of compound name come from the 19 th and 20 th centuries. Many of names are certainly related to the cult of St. Stanislaus. Among them there are also names commemorating King Stanisław August Poniatowski and founders of settlements. Over a dozen toponyms were officially introduced after 1945 to replace German or Germanized names with Polish ones.
Bibliografia
Bijak, U. (2001). Imię Kazimierz i jego derywaty w toponimii polskiej [The name Kazimierz and its derivatives in Polish toponymy]. W: A. Cieślikowa i B. Czopek-Kopciuch (red.), Toponimia i oronimia [Toponymy and Oronymy] (s. 125–135). Kraków: DWN.
Bijak, U. (2021). Polish anthroponym-derived geographical names (An overview). W: A. Choleva- ‑Dimitrova, M. Vlahova-Angelova, & N. Dancheva (red.), Proceedings of the International Onomastic Conference “Anthroponyms and Anthroponymic Researches in the Beginning of 21st Century” (s. 29–41). Sofia: Bulgarian Academy of Sciences.
Czopek-Kopciuch, B. (2013). Frekwencja i geografia imion najrzadziej nadawanych Polsce w latach 1995–2010 [The frequency and geography of names most rarely given in Poland during the years 1995–2010]. Onomastica, 57, 71–93.
Czopek-Kopciuch, B. (2017). Imię Maria w polskiej ojkonimii [The personal name Maria in Polish oikonymy]. Onomastica, 61(2), 43–51.
Fros, H. i Sowa, F. (2004). Księga imion i świętych [The Book of Names and Saints] (t. 5). Kraków: WAM.
Grzenia, J. (2002). Słownik imion [Dictionary of Names]. Warszawa: PWN.
Górny, H. (2011). Obraz idei współżycia Słowian zachowany w toponimii Polski — na przykładzie nazw miejscowych motywowanych wybranymi imionami dwuczłonowymi [The image of the idea of Slavic co-existence preserved in Polish toponymy — based on the example of place names motivated by compound names]. Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Russologica, 4, 65–76.
Górny, H. (2017a). Imię Cz(ś)cibor w polskiej antroponimii i toponimii [The name Cz(ś)cibor in Polish anthroponymy and toponymy]. Onomastica, 61(2), 129–141.
Górny, H. (2017b). Słowiańskie imiona dwuczłonowe zachowane w najstarszych polskich toponimach (rekonesans) [Slavic compound names recorded in the oldest Polish toponyms (reconnaissance)]. Onomastica, 61(1), 255–264.
Górny, H. (2018a). Imiona złożone o pierwotnym znaczeniu związanym z życiem rodzinnym w polskiej antroponimii i toponimii [Compound names with a primary meaning related to family life in Polish anthroponymy and toponymy]. W: M. Graf, W. Hofmański i P. Graf (red.), Z nazwą w świat. Filologiczna podróż z Profesor Ireną Sarnowską-Giefing [With a Name to the World. A Philological Journey with Professor Irena Sarnowska-Giefing] (s. 195–208). Poznań: Instytut Naukowo-Wydawniczy MAIUSCULA.
Górny, H. (2018b). Polish name-based toponyms from a historical and cultural perspective. Onomastica Uralica, 12, 149–162. ISNP = Internetowy słownik nazwisk w Polsce [The Internet Dictionary of Polish Surnames]. https:// nazwiska.ijp.pan.pl/
Karpluk, M. (1955). Polskie nazwy miejscowe od imion kobiecych [Polish place names derived from female names]. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, 1, 111–160.
Magda-Czekaj, M. (2019). Imię Zofia w kontekście językowym, kulturowym i religijnym [The name Zofia in the linguistic, cultural and religious context]. W: A. Rygorowicz-Kuźma i K. Rutkowski (red.), Nazwy własne w języku, literaturze i kulturze. Księga dedykowana profesor Zofii Abramowicz [Proper Names in Language, Literature and Culture. Book Devoted to Professor Zofia Abramowicz] (s. 55–71). Białystok: Wydawnictwo UB.
Malec, M. (1971). Budowa morfologiczna staropolskich złożonych imion osobowych [Morphological Structure of Old Polish Compound Names]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Malec, M. (1982). Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych [Old Polish Personal Names Abbreviated from Compound Names]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Malec, M. (1994a). Imiona chrześcijańskie o rodowodzie słowiańskim [Christian names of Slavic origin]. Studia historycznojęzykowe, 1, 65–71.
Malec, M. (1994b). Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce [Christian Names in Medieval Poland]. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
NMPol = Rymut, K., Czopek-Kopciuch, B. i Bijak, U. (red.). (2001, 2018). Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany [Place Names of Poland. History. Origin. Changes] (t. 4, 15). Kraków: DWN, Instytut Języka Polskiego PAN.
Rymut, K. (1995). Słownik imion współcześnie w Polsce używanych [Dictionary of Given Names Currently Used in Poland]. Kraków: IJP PAN.
Ry m u t, K. (2001). Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny [Names of Poles. Historical and Etymological Dictionary] (t. 2). Kraków: DWN.
Skowronek, K. (2013). Imiona „wielkomiejskie” w latach 1995–2010 w perspektywie statystyczno- onomastycznej i społeczno-kulturowej [The newest „big city” given names in a statistico- -onomastic and sociocultural perspective]. Onomastica, 57, 95–127.
Skowronek, K. (2019). Antropologia feministyczna i historia kobiet a onomastyka — miejsca wspólne (na przykładzie chrześcijańskich imion żeńskich obecnych w nazwach miejscowych) [Feminist anthropology and the history of women and onomastics — common points (based on the example of Christian female names used in toponyms)]. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica, 14, 218–234.
Sowa, F. (2003). Imię Stanisław w słowiańskiej tradycji onomastycznej [The name Stanisław in Slavic onomastic tradition]. Folia Historica Cracoviensia, 9, 177–184.
SSNO = Taszycki, W. (red.). (1977). Słownik staropolskich nazw osobowych [Dictionary of Old Polish Personal Names] (t. 5). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Swoboda, P. (2013). Imiona częste w Polsce w latach 1995–2010 oraz ich zróżnicowanie w czasie i przestrzeni [Given names frequent in Poland during the years 1995–2010 and their temporal and geographical diversification]. Onomastica, 57, 19–69.
Wójcik, U. (2017). Mazowieckie toponimy motywowane słowiańskimi imionami złożonymi [Mazovian toponyms motivated by Slavic compound names]. Onomastica, 61(2), 303–321.