Affricatization of the palatal *r' in toponymy of West Pomerania
PDF (Polski)
ePub
mobi

Keywords

affricatization of *r′
strong pronunciation of sonants
non-accomodating pronunciation
toponymy
Western and Eastern Lechitic dialects
typology of Slavic dialects

Abstract

In the records of the old Slavic place and field names of West Pomerania, we can observe the affri- catization *r′ > ř, rz etc. in the areas adjacent to the Kashubian-Slavic dialects east of the Słupia River and, rarely, along the south-eastern border of Pomerania. Affricatization of *r′ did not take place in the territory of German Vorpommern, Mecklenburg or in the old Slavic dialects of Polabia. This proves the former differentiation of the Lechitic dialects into Western ones, without the accom- modation *r′ (and also partially without changes *t′, *d′ before the vowels of the front order) and the Eastern ones, characterized by affricatization *r′ > ř, rz, š/ž (and *t′ > ć, *d′ > ȝ́). The lack of accommodation was caused by the tendency to maintain a stronger pronunciation of sonorants. The result was a partial hardening of the consonant system, limitation of the pre-Lechic mutation (proto- Lechitic metaphony), the preservation without metathesis of the group *tărt (karva ‛cow’ type), the merging of continuants *l̥’ and * > (vołk ‛wolf’ type), the vocalization of old weak yers (in ini- tial syllables) in the Polabian dialect (blåxă ‛flea’ type). Numerous parallels with modern Bulgarian and Macedonian dialects have been found.

https://doi.org/10.17651/ONOMAST.65.1.7
PDF (Polski)
ePub
mobi

References

Białecki, T. i Chludziński, A. (2018). Słowiańskie nazwy geograficzne w Niemczech [Slavic Geographic Names in Germany] (cz. Ia). Szczecin–Pruszcz Gdański: Wydawnictwo Jasne.

Boryś = Boryś, W. (2005). Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language]. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

DejnaA = Dejna, K. (1981). Atlas polskich innowacji dialektalnych [Atlas of Polish Dialectal Innovations]. Warszawa–Łódź: PWN.

DejnaD = Dejna, K. (1973). Dialekty polskie [Polish Dialects]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Długosz-Kurczabowa, K. i Dubisz, S. (2006). Gramatyka historyczna języka polskiego [Historical Grammar of the Polish Language]. Warszawa: Wydawnictwa UW.

Duma, J. (1996). Różnice i podobieństwa zachodzące między metatezą *tărt, *tălt itp. a zjawiskami sylabifikacji/desylabifikacji sonantów r, l [Differences and similarities between the metathesis *tărt, *tălt etc. and the phenomena of syllabification / desyllabification of r, l sonants]. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Studia Slavica, 1, 111–118.

Duma, J. (2012). Archaizmy w rozwoju zachodniopomorskich sonantów na tle gwar kaszubskich i innych języków słowiańskich (Uwagi o różnych przyczynach braku metatezy w nazwie miej- scowości Kołdrąb i pomorskich nazwach typu Karwia, Starogard) [Archaisms in the evolution of West Pomeranian sonants against the Kashubian dialects and other Slavic languages (Notes on various reasons for the lack of metathesis in the name of Kołdrąb and Pomeranian names such as Karwia, Starogard). Slawistyka, 12, 15–21.

Duma, J. (2019). Rozwój nieprzegłoszonego *ęT w nazwach miejscowości i nazwach terenowych Pomorza Zachodniego a ewolucja *ęT w językach i dialektach lechickich oraz w dolnołużyc- kim [The development of unablauted *ęT in locality names and topographic names in Western Pomerania (Poland) and the evolution of *ęT in Lechitic languages and dialects and in Lower Sorbian]. Prace Językoznawcze, 21(2), 35–45.

Duma, J. (2022). Afrykatyzacja *t′, *d′ > *ć, *ȝ′ na Pomorzu Zachodnim w świetle nazw miejsco- wych i terenowych [Affricatization *t′, *d′ > *ć, *ȝ′ in Western Pomerania in the light of place and field names]. Prace Językoznawcze (w druku).

DumaS = Duma, J. (1990). Rozwój sonantów zgłoskotwórczych w gwarach południowo-wschod- niej Słowiańszczyzny [Development of Syllable-Forming Sonants in the Dialects of the South- Eastern Slavic Area]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

DumaW = Duma, J. (1979). Wokalizacja jerów słabych w rdzennej sylabie nagłosowej w południo- wo-wschodniej Słowiańszczyźnie [Vocalization of Weak Yers in the Root Onset Syllable in the South-Eastern Slavic Area. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

GHJP = Klemensiewicz, Z., Lehr–Spławiński, T. i Urbańczyk, S. (red.) (1981). Gramatyka histo- ryczna języka polskiego [Historical Grammar of the Polish Language]. Warszawa: PWN.

GJPoł = Polański, K. (2010). Gramatyka języka połabskiego [A Grammar of the Polabian Language]. https://sbc.org.pl/dlibra/show-content/publication/edition/18899.

Jeżowa, M. (1962). Dawne słowiańskie dialekty Meklemburgii. Cz. I: Fonetyka [Slavic Dialects of Mecklenburg. Part I: Phonetics]. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

JI = Sławski, F. (1988). Języki słowiańskie [Slavic languages]. W: L. Bednarczuk (red.), Języki indo- europejskie [Indo-European Languages] (t. II, s. 907–1005). Warszawa: PWN.

NMP = Rymut, K. i in. (red.) (1996–). Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany [Place Names of Poland. History. Origin. Changes] (t. I–). Kraków: IJP PAN.

NTPZ = Rzetelska-Feleszko, E. i Duma, J. (2008–2013). Nazwy terenowe Pomorza Zachodniego zawierające elementy słowiańskie [Field Names of Western Pomerania Including the Slavic Elements] (t. I–II). Warszawa: SOW.

PomSz = Rzetelska-Feleszko, E. i Duma, J. (1991). Dawne słowiańskie nazwy miejscowe Pomorza Szczecińskiego [Old Slavic Place Names of Pomorze Szczecińskie Region]. Warszawa: SOW.

PsSin = Severânov, S. (1922). Sinajskaâ Psaltir′, glagolitičeskij pamâtnik XI veka. Petrograd.

Schmitz, A. (2010). Flurnamen slawischer und slawisch-deutscher Herkunft im östlichen Holstein. W: Onomastische Studien zu slawischen Flur- und Siedlungsnamen, Studien zur Siedlungsgeschichte und Archäologie der Ostseegebiete (t. 9). Neumünster: Wachholtz Verlag.

SEK = Boryś, W. i Popowska-Taborska, H. (1994–2006). Słownik etymologiczny kaszubszczyzny [Etymological Dictionary of the Kashubian Language] (t. I–V). Warszawa: SOW.

SlovG = Lorentz, F. (1903). Slovinzische Grammatik. Sankt Petersburg: Kaiserliche Akademie der Wissenschaften.

SlovW = Lorentz, F. (1908). Slovinzisches Wörterbuch (t. 1). St. Petersburg: Kaiserliche Akademie der Wissenschaften.

Smoczyński = Smoczyński, W. (2007). Słownik etymologiczny języka litewskiego [Etymological Dictionary of the Lithuanian Language]. Wilno: Wydawnictwo Uniwersytetu Wileńskiego.

SSNO = Słownik staropolskich nazw osobowych [Dictionary of Old Polish Personal Names] (1984– 1987) (t. I–VI: red. W Taszycki; t. VII: pod kier. M. Malec). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Sychta = Sychta, B. (1967–1976). Słownik gwar kaszubskich [Dictionary of Kashubian Dialects] (t. I–VII). Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.