Keywords
names of hues/colours
Silesia
Abstract
The subject of the paper is Silesian geographical names motivated by colour terms. The analysis comprised Polish and German appellative-derived names of inhabited and uninhabited buildings as well as oronyms and hydronyms. The term colour appearing in the title is broadly understood as every element naming a colour, deriving from a colour term or evoking associations with a colour term. The analytical part contains a description of particular colour terms constituting the basis for proper names, with their meanings, connotations and prototypes. It is followed by a presentation of geographical names in which colour terms are elements of juxtapositions, simple compounds and closed compounds, as well as bases for derived names. Polonised and transitional names were also considered in order to emphasize certain phenomena. Apart from the basic colour referring to Silesia (such as black, green, white, red) the bases for proper names can be non-basic colours, such as golden, silver, copper, ginger as well as more rarely used: purple, azure, grey, greyish.
It can be concluded from the analysis that colour names motivated by colours terms not only present a real colour palette but also preserve the image of surface formation, hydrography and the natural characteristics of the landscape, with the minerals, metals and soils in the area, and they can be carriers of valuation and emotion as well.
References
Czachorowska, M. i Stypa, H. (2010). Porównania prototypowe barw w językach polskim i niemieckim [Prototype comparisons of colours in the Polish and German languages]. Linguistica Bidgostiana, 7, 7–58.
DWB = Deutsches Wörterbuch von Jacob Grimm und Wilhelm Grimm (1852–1954). Digitalisierte Fassung im Wörterbuchnetz des Trier Center for Digital Humanities, Version 01/21. https://www.woerterbuchnetz.de/DWB (dostęp: 22.06.2021).
Duma, J. (2003). Nazwy rzek polskich ze słowiańskim przymiotnikowym określeniem barwy wody [Names of Polish rivers with the Slavic adjective term for the colour of water]. W: M. Biolik (red.), Metodologia badań onomastycznych [Onomastic Research Methodology] (s. 385‒409). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie.
ESHP = Elektroniczny słownik hydronimów Polski [Electronic Dictionary of Hydronyms of Poland] (b.d.). Instytut Języka Polskiego PAN. https://eshp.ijp.pan.pl (dostęp: 22.06.2021).
Gaponenko, I. (2019). The colour names in Belarusian, Russian and Polish toponymy: frequency ways of implementation of semantics, ethnic meaningful characteristics. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio FF, 37, 41‒53.
Gonigroszek, D. (2008). Językowy obraz świata barw i kolorów jako przykład kulturowych różnic w językach [The linguistic image of the world of colours as an example of cultural differences in languages]. Językoznawstwo, 1(2), 91–99.
Grodzicki, A. (2002). Osady złotonośne okolic Głuchołaz w świetle badań geologicznych [Goldbearing settlements in the Głuchołazy area in the light of geological research]. W: P. Chrobak, M. Dąbkowska i P. Szymkowicz (red.), Europejskie dziedzictwo górnictwa złota na terenie Głuchołaz i Zlatych Hor [The European Gold Mining Heritage in Głuchołazy and Zlate Hory] (s. 50–56). Głuchołazy: „Aneks”.
Jakus- Borkowa, E. (1989). Przymiotniki właściwościowe w hydronimii polskiej [Property adjectives in Polish hydronymy]. W: K. Rymut (red.), Hydronimia słowiańska. Materiały z IX Konferencji Komisji Onomastyki Słowiańskiej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów. Mogilany, 16.–18.09.86 [Slavic Hydronymy. Materials from the IX Conference of the Slavic Onomastics Commission at the International Committee of Slavists. Mogilany, September 16–18, 1986] (s. 141‒149). Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Jurek, K. (2011). Znaczenie symboliczne i funkcje koloru w kulturze [The symbolic meaning and functions of colour in culture]. Kultura — Media — Teologia, 4, 68–80.
Kolorowe Jeziorka [Colourful Lakes] (b.d.). https://pl.wikipedia.org/wiki/Kolorowe_jeziorka (dostęp: 19.02.2021).
Kolorowe Jeziorka w Rudawach Janowickich [Colourful Lakes in the Rudawy Janowickie] (b.d.). Historia. https://kolorowejeziorka.pl/historia (dostęp: 19.02.2021).
Lech-Kirstein, D. (2021). Konotacje nazw barw w toponimii i hydronimii śląskiej (czarny, biały, zielony) [Connotations of colour names in Silesian toponymy and hydronymy (black, white, green)]. Prace Językoznawcze, 23(2), 91‒103.
Libera, Z. (1987). Semiotyka barw w polskiej kulturze ludowej [Colour semiotics in Polish folk culture]. Etnografia Polska, 31(1), 115–138.
Madeja, A. (2010). Skąd pochodzą polskie nazwy kolorów [What is the origin of Polish names of colours]. Postscriptum Polonistyczne, 2(6), 197–217.
Mikoś, T. (2002). XVI-wieczne sztolnie odwadniające na Śląsku [16th century drain drifts in Silesia]. W: P. Chrobak, M. Dąbkowska i P. Szymkowicz (red.), Europejskie dziedzictwo górnictwa złota na terenie Głuchołaz i Zlatych Hor [The European Gold Mining Heritage in Głuchołazy and Zlate Hory] (s. 81–93). Głuchołazy: „Aneks”.
Myszka, A. (2006). Toponimia powiatu strzyżowskiego [Toponymy of the Strzyżów District]. Rzeszów: Wydawnictwo URz.
NGŚ = Rospond, S. (1970). Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska [Etymological Dictionary of the Geographical Names of Silesia] (t. I) Borek, H., Rospond, S. (red.). (1985–1986); (t. II–III); Borek, H. (red.). (1988) (t. IV). Warszawa–Wrocław: PWN; Sochacka, S.(red.). (1991–2016) (t. V–XVII). Opole: Instytut Śląski.
Różycka, I. (2001). Mikrotoponimy motywowane przez nazwy kolorów w kartotece Słownika nazw terenowych Polski [Microtoponyms motivated by the names of colours in the file of the Dictionary of Polish Field Names]. W: K. Michalewski (red.), Współczesna leksyka [Contemporary Lexis], II (s. 76–88). Łódź: Wydawnictwo UŁ.
SGŚ = Wyderka, B. (red.). (2000–2020). Słownik gwar śląskich [A Dictionary of Silesian Dialect] (t. I–XVII). Opole: Instytut Śląski (i kartoteka).
SJPDor = Doroszewski, W. (red.). (1958–1968). Słownik języka polskiego [Dictionary of the Polish Language] (t. I–X). Warszawa: Wiedza Powszechna.
SL = Linde, S.B. (1951). Słownik języka polskiego [Dictionary of the Polish Language] (t. I–VI). Warszawa: PIW.
SpXVI = Mayenowa, M.R. i Pepłowski, F. (red.). (1966–1995). Słownik polszczyzny XVI wieku [Dictionary of the Polish Language of the 16th Century] (t. 1–34), Mrowcewicz, K. i Potoniec, P. (red.), t. 35–37; Wilczewska, K., Woronczakowa, L. i in. (t. 27–37), Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
SPJS = Sieradzka-Baziur, B. (red.). (b.d.). Słownik pojęciowy języka staropolskiego [A Conceptual Dictionary of the Old Polish Language]. Instytut Języka Polskiego PAN. https://spjs.ijp.pan.pl (dostęp: 22.03.2021).
SStp = Urbańczyk, S. (red.). (1953–2002). Słownik staropolski [The Old Polish Dictionary] (t. I–XI). Wrocław–Warszawa–Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
SW = Karłowicz, J., Kryński, A.A. i Niedźwiedzki, W. (red.). (1952–1953). Słownik języka polskiego [Dictionary of the Polish Language] (t. I–VIII). Warszawa: PIW.
SWil = Zdanowicz, A. (red.). (1861). Słownik języka polskiego [Dictionary of the Polish Language] (t. I–II). Wilno: Wydawnictwo M. Orgelbranda.
Tokarski, R. (2004). Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie [Colour Semantics in the Contemporary Polish Language]. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Wierzbicka, A. (1999). Znaczenie nazw kolorów i uniwersalia widzenia [The meaning of colour names and the universals of vision]. W: J. Bartmiński (red.), Język — umysł — kultura [Language — Mind — Culture] (s. 405–449). Warszawa: PWN.
Zaręba, A. (1954). Nazwy barw w historii i dialektach języka polskiego [Colour Names in the History and Dialects of the Polish Language]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.