O metodzie krytycznej w toponomastyce

The article presents an outline of critical methodology in relation to toponomastics. Critical research is aimed at uncovering hidden ideologies that constitute the background of the formation or change of geographical names of various categories. In the article, the traditions of toponomastic research are shown, and against their background, the possibilities of including in such research also the critical perspective are presented. Specific examples of both research and social processes that regulate the changes of names (e.g. of streets, countries) are shown. The perspectives of critical toponomastics research are outlined; this research may be undertaken, if both theoretical methodological assumptions (the notion of social space, cultural space, symbolic power, collective memory) and source resources (the use and registration of names by users) are modified.

https://doi.org/10.17651/ONOMAST.65.1.14

PDF (Polski)

ePub

mobi

References

Azaryahu, M. (1997). German reunification and the politics of street names: the case of East Berlin. Political Geography, 16, 479–493. https://doi.org/10.1016/S0962-6298(96)00053-4

Azaryahu, M. (2011). The critical turn and beyond: The case of commemorative street naming, ACME: An International E-Journal for Critical Geographies, 10(1), 28–33. https://www.acme-journal.org/index.php/acme/article/view/883

Bauman, Z. (2018). Retrotopia. Jak rządzi nami przeszłość? [Retrotopia]. Warszawa: PWN.

Berg, L. i Vuolteenaho, J. (red.). (2009). Critical Toponymies: The Contested Politics of Place Naming. Aldershot-Burlington: Ashgate.

Biolik, M. (2021). Polonizacja nazw miejscowych na Warmii i Mazurach po 1945 r. [Polonization of place names in Warmia and Mazury]. W: M. Rutkowski i A. Hącia (red.), Nazwy własne w języku i społeczeństwie [Proper Names in Language and Society] (s. 105–120). Olsztyn: Wydawnictwo UWM.

Biolik, M. (red.). (2003). Metodologia badań onomastycznych [Methodology of Onomastic Research]. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego.

Bronner, E. (2017). Critical Theory: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press.

Chlebda, W. (2012). Pamięć ujęzykowiona [Languaged memory]. W: J. Adamowski i M. Wójcicka (red.), Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej [Memory as a Category of Cultural Reality] (s. 109–119). Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Chlebda, W. (2018). Pamięć a język. Zarys relacji [Memory and language: outline of the relationship]. W: W. Czachur (red.), Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne [Memory in the Linguistic Approach. Theoretical and Methodological Issues] (s. 56–67). Warszawa: Wydawnictwo UW.

Chloupek, B.R. (2019). Public memory and political street names in Kosice: Slovakia’s multiethnic second city. Journal of Historical Geography, 64, 25–35. https://doi.org/10.1016/j.jhg.2018.11.007

Cieślikowa, A. (1996). Metody w onomastycznych badaniach różnych kategorii nazw własnych [Methods in onomastic studies of various categories of proper names]. Onomastica, 41, 5–19.

Czachur, W. (2018). Lingwistyka pamięci. Założenia, zakres badań i metody analizy [Linguistics of memory. Principles, questions and methods]. W: W. Czachur (red.), Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne [Memory in the Linguistic Approach. Theoretical and Methodological Issues] (s. 7–55). Warszawa: Wydawnictwo UW.

van Dijk, T. (1993). Principles of critical discourse analysis. Discourse & Society, 4(2), 249–283.

Dunin, K. (2004). Czytając Polskę. Literatura polska po rok 1989 wobec dylematów nowoczesności [Reading Poland: Polish post-1989 Literature and the Dilemmas of Modernity]. Warszawa: W.A.B.

Fabiszak, M. i Brzezińska, A.W. (2018). Cmentarz — park — podwórko: Poznańskie przestrzenie pamięci [Cemetery — Park — Yard: Poznań Spaces of Memory]. Warszawa: Scholar.

Fabiszak, M. i Brzezińska , A.W. (2020). Konflikt pamięci czy konflikt władzy? Strategie językowe w dyskusji nad zmianą nazwy ulicy w Poznaniu [Conflict of memory or conflict of power? Linguistic strategies in the debate over renaming a street in the city of Poznań]. Tekst i Dyskurs — Text und Diskurs, 13, 81–99. https://doi.org./10.7311/tid.13.2020.05

Fairclough, N. i Duszak, A. (2008). Wstęp. Krytyczna analiza dyskursu — nowy obszar badawczy dla lingwistyki i nauk społecznych [Introduction: Critical Discourse Analysis — a new Research area for linguistics and social sciences]. W: A. Duszak i N. Fairclough (red.), Krytyczna Analiza Dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej [Critical Discourse Analysis: Interdisciplinary Approach to Social Communication] (s. 7–29). Kraków: Universitas.

Flourdas, D.A. (1996). A conflict for a name or a name for conflict? An analysis of Greece’s dispute with FYROM (1991–1996). Journal of Political and Military Sociology, 24(2), 285–321.

Furdal, A. (1990). Językoznawstwo otwarte [Open Linguistics]. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Furdal, A. (2011). Językoznawstwo otwarte — dziś [Open linguistics — today]. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, 67, 291–298.

Galasiński, D. i Skowronek, K. (2000). Krytyczna analiza nazw własnych w polskim dyskursie politycznym [A critical analysis of proper names in Polish political discourse]. W: M. Czachorowska i Ł.M. Szewczyk (red.), Onomastyka polska a nowe kierunki językoznawcze [Polish Onomastics and New Linguistic Trends] (s. 75–95). Bydgoszcz: WSP.

Hoelzl, I. i Marie, R. (2014). Google Street View: Navigating the operative image. Visual Studies, 29(3), 261–271. https://doi.org/10.1080/1472586X.2014.941559

Jałowiecki, B. (1988). Społeczne wytwarzanie przestrzeni [Social Production of Space]. Warszawa: Książka i Wiedza.

Kaleta, Z. (1998). Kierunki i metodologia badań. Terminologia [Trends and methodology in research: Terminology]. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia [Polish Proper Names. Encyclopedia] (s. 45–81). Warszawa–Kraków: Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Instytut Języka Polskiego PAN.

Kuziak, M. (2017). W sprawie polityczności polskiej humanistyki [The political nature of the humanities in Poland]. Teksty Drugie, 1, 253–261. https://doi.org/ http://doi.org/10.18318/td.2017.1.21

Law, R. (2010). Internet and Tourism–Part XXIX: Google Maps. Journal of Travel & Tourism Marketing, 27, 645–647. https://doi.org/10.1080/10548408.2010.507161

Lawson, E.D. (1987). Personal Names and Naming: An Annotated Bibliography. New York: Greenwood Press.

Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. Oxford: Blackwell.

Leszczyńska, K. i Skowronek, K. (2012). Wolność i wierność. O roli „zwrotów” w humanistyce i naukach społecznych [Freedom and fidelity. About the role of “turns” in the humanities and social sciences]. W: K. Skowronek i K. Leszczyńska (red.), Performatywne wymiary kultury [Performative Dimensions of Culture] (s. 9–25). Kraków: Libron.

Light, D. (2004). Street names in Bucharest, 1990–1997: exploring the modern historical geographies of postsocialist change. Journal of Historical Geography, 30, 154–72.

Light, D. (2014). Tourism and toponymy: commodifying and consuming place names. Tourism Geographies: An International Journal of Tourism Space, Place and Environment, 16, is. 1, 141–156.

Markowski, M.P. (2013). Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki [The politics of sensitivity. An introduction to the humanities]. Kraków: Universitas.

Mrózek, R. (1990). System mikrotoponimiczny Śląska Cieszyńskiego XVIII wieku [Microtoponymic System of Cieszyn Silesia in 18th Century]. Katowice: Wydawnictwo UŚ.

Mrózek, R. (2000). Współczesna lingwistyka a sfera onimiczna języka [Contemporary linguistics and the onymic sphere of language]. W: M. Czachorowska, Ł.M. Szewczyk (red.), Onomastyka polska a nowe kierunki językoznawcze [Polish Onomastics and New Linguistic Trends] (s. 31–39). Bydgoszcz: WSP.

Nowak, P. (2020). Naturalny porządek rzeczy w języku [The Natural Order of Things in Language]. Warszawa: KSAP.

Rejter, A. (2019). Nazwy własne w kon/tekstach kultury [Proper Names in Con/texts of Culture]. Katowice: Wydawnictwo UŚ.

Reszegi, K. (2020). Toponyms and spatial representations. Onomastica, 64, 23–39. https://doi. org/10.17651/ONOMAST.64.4

Rose-Redwood, R. (2008). From number to name: symbolic capital, places of memory, and the politics of street renaming in New York City. Social and Cultural Geography, 9, 431–452. https://doi.org/10.1080/14649360802032702

Rose-Redwood, R., Alderman, D. i Azaryahu, M. (2010). Geographies of toponymic inscription: new directions in critical place-name studies. Progress in Human Geography, 34(4), 453– 470. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0309132509351042

Rospond, S. (1957). Klasyfikacja strukturalno-gramatyczna słowiańskich nazw geograficznych [Structural and Grammatical Classification of Slavic Geographical Names]. Wrocław: PWN.

Rutkiewicz-Hanczewska, M. (2013). Genologia onimiczna. Nazwa własna w płaszczyźnie motywacyjno-komunikatywnej [Onymic Genology. Proper Name on Motivational and Communicational Level]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Rutkowski, M. (2012). Od Goebbelsa do Balcerowicza. Performatywne aspekty użycia nazw własnych w dyskursie publicznym [Goebbels to Balcerowicz. Performative aspects of the use of proper names in public discourse]. W: K. Skowronek i K. Leszczyńska (red.), Performatywne wymiary kultury [Performative Dimensions of Culture] (s. 61–72). Kraków: Libron.

Rutkowski, M. (2019). Urban toponymy and collective memory: A case of law-enforced decommunization of street names in Poland. Lege Artis-Language Yesterday Today Tomorrow, 4(2), 261–300.

Rutkowski, M. i Skowronek, K. (2020). Onomastyczna analiza dyskursu [Onomastic Discourse Analysis]. Kraków: Wydawnictwo AGH.

Siwiec, A. (2012). Nazwy własne obiektów handlowo-usługowych w przestrzeni miasta [Names of Retail and Service Facilities in the Urban Space]. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Siwiec, A. (2021). „Czytanie” nazw własnych w przestrzeni miasta: O kulturowym aspekcie funkcjonowania nazewnictwa miejskiego w sferze handlu i usług [„Reading” proper names in the city space: about the cultural aspect of the functioning of urban naming in the sphere of trade and services]. W: M. Rutkowski i A. Hącia (red.), Nazwy własne w języku i społeczeństwie [Proper Names in Language and Society] (s. 213–231). Olsztyn: Wydawnictwo UWM.

Skowronek, K. (2016). Kultura konsumpcji, kultura terapii. Studia językoznawcze [The Culture of Consumption, the Culture of Therapy: Linguistic studies]. Kraków: Libron.

Stolz, T., Levkovych, N., i Warnke, I.H. (2016). Colonial place names in a comparative perspective. Beiträge zur Namenforschung, 51(3–4), 279–355.

Taszycki, W. (1946). Słowiańskie nazwy miejscowe (ustalenie podziału) [Slavic Place Names (Determining the Classification)]. Warszawa: Wydawnictwo PAU.

Taylor, S. (2016). Methodologies in place-name research. W: C. Hough (red.), The Oxford Handbook of Names and Naming (s. 69–86). Oxford: Oxford University Press.

Tuan, Y. (1987). Przestrzeń i miejsce [Space and Place: The Perspective of Experience]. Tłum. A. Morawińska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Vuolteenaho, J. i Berg, L. (2009). Towards Critical Toponymy. W: L. Berg i J. Vuolteenaho (red.), Critical Toponymies: The Contested Politics of Place Naming (s. 1–18). Aldershot: Ashgate.

Warzecha, A. (2014). Krytyczna Analiza Dyskursu (KAD) w ujęciu Normana Fairclougha. Zarys problematyki [Critical Discourse Analysis (CDA) in the approach of Norman Fairclough. An outline of the problems]. Konteksty Kultury, 11(2), 164–189.

Wasilewski, J. (2012). Opowieści o Polsce. Retoryka narracji [Tales about Poland: Rhetoric of Narratives]. Warszawa: studio headmade.

Whelan, Y. (2005). Mapping meanings in the cultural landscape. W: G. Ashworth, i B. Graham (red.), Senses of place: senses of time (s. 61–71). Aldershot: Ashgate.

Yeoh, B. (1996). Street-naming and nation-building: Toponymic inscriptions of nationhood in Singapore. Area, 28(3), 298–307.